علی فضلی

زمینه و هدف: با توجه به اینکه که امروزه جهان و جهانیان پراضطراب ترین زمان و زمانه را تجربه می کنند، نیاز مبرم به سلامت معنوی دارند. سلامت معنوی در فرهنگ اسلامی همان گونه که تعریف خاص دارد، دارای مبانی ویژه است. یکی از مهم ترین مبانی، مبنای انسان شناختی است که از چند جهت تحلیل بردار و تفسیرپذیر است. در این مطالعه، پایه انسان شناختی سلامت معنوی با رویکرد عرفان اسلامی مورد بحث قرار می گیرد. روش: این نوشتار، با مروری بر قرآن کریم و متون مذهبی اسلامی تدوین شده است. یافته ها: یکی از تحلیل ها در بستر سلامت معنوی، انسان شناسی دینی – عرفانی است که به دو ساحت توجه می کند: یکی ساحت لایه ها و قوه های انسان و دیگری ساحت تعامل، باورها و کردارها که اولی نیروهای سلامت زا و بیماری زای انسان را که در برابر محرک ها و رویدادها فعال می شوند، به تصویر می کشند و دومی سرچشمه احوال مثبت و اختلالات منفی انسان در هنگام رویارویی با مشکلات و پایه هماهنگ کننده قوای انسانی را تبیین می کند. این تحقیق به هر دو ساحت می پردازد که تبیین سازمند هر دو ساحت اولین بار در این نوشته صورت می گیرد تا زمینه تحقیق برای محققان این عرصه فراهم آید. از نگاه ساحت اول هویت انسان قلب اوست که همه اطوار وجودی و قوای ادراکی و سلوکی و اخلاقی او را دربرمی گیرد و دارای دو وادی نفسانی و روحانی است. از نگاه ساحت دوم نیز باورها و کردارها در چهار جهت تاثیر متقابل دارند: تاثیر باورها بر کردارهای ظاهری و بدنی؛ تاثیر کردارهای قلبی و درونی بر کردارهای بدنی، تاثیر کردارهای بدنی بر کردارهای قلبی و تاثیر کردارهای ظاهری و باطنی بر باورها. روش این تحقیق نقلی – عرفانی است. نتیجه گیری: موقعی انسان می تواند به سلامت معنوی دست یابد که پس از شناخت وادی های نفسانی و روحانی و لایه های شش گانه طبع، نفس، عقل، قلب، روح و سر و قوای دوگانه عقل و جهل، بتواند مطالبات هر یک را در جهت الهی سامان دهد و هماهنگ سازد و براساس آن به زندگی معنا و هدف بخشد. همچنین، باورها و رفتارهای خویش را برپایه عقل و دین اصلاح کند و بتواند شیوه مواجهه با مشکلات را بر اساس آن باورها و رفتارها تنظیم کند تا سلامت معنوی خویش را تامین کند.

Anthropology, Culture, Islamic Mysticism, Spiritual Health, انسان شناسی, سلامت معنوی, عرفان اسلامی, فرهنگ