صفورا اسدی کپورچال - استادیار دانشکده علوم کشاورزی- دانشگاه گیلان
مهدی همایی - استاد گروه آبیاری و زهکشی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس

شوری خاک یکی از چالش های مهم کشاورزی پایدار در مناطق خشک و نیمه خشک است. تجمع نمک ها در ناحیه رشد ریشه بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک از جمله فشار اسمزی، نفوذپذیری و هدایت هیدرولیکی تاثیر گذاشته و در نتیجه آن رشد و نمو بیش تر گیاهان زراعی و باغی یا مختل می شود و یا به طور کامل متوقف می گردد. هدف از پژوهش حاضر بررسی کاربرد مدل های شوری زدایی به منظور ارائه برنامه تناوب زراعی اصلاح و بهسازی خاک های شور و سدیمی است. بدین منظور آزمایشی با دو تیمار و سه تکرار در اراضی به مساحت ۴۵۰۰۰ هکتار واقع در استان خوزستان که کلاس شوری و سدیمی بودن آن در کلاس S۴A۳ قرار داشت انجام شد. در تیمار نخست از هیچ گونه ماده اصلاح کننده استفاده نگردید و فقط با کاربرد یک متر عمق آب آبشویی در چهار تناوب ۲۵/۰ متری اجرا شد. لیکن در تیمار دوم، گچ با درجه خلوص ۷۸% به اندازه ده تن در هکتار استفاده و سپس عملیات آبشویی به روش غرقاب متناوب و یک متر عمق آب آبشویی انجام گردید. نمونه های خاک پیش، حین و پس از کاربرد هر تناوب آبیاری از اعماق۲۵-۰، ۵۰-۲۵، ۷۵-۵۰، ۱۰۰-۷۵، ۱۲۵-۱۰۰، ۱۵۰-۱۲۵ سانتی متری برداشت و تجزیه های فیزیکی و شیمیایی مورد نظر بر روی آن ها اعمال شد. نتایج نشان داد که از میان مدل های مورد بررسی، مدل لگاریتمی از کارآیی بهتری برای تخمین مقدار آب مورد نیاز برای اصلاح خاک های شور و سدیمی برخوردار است. بر اساس مدل به دست آمده، مقدار خالص آب لازم برای کاهش مقدار شوری اولیه خاک محاسبه و در نهایت برای بهسازی خاک های شور و سدیمی، برنامه تناوب زراعی اصلاحی اراضی در دو گزینه ارائه گردید. گزینه نخست با آبشویی مقدماتی و کشت جو در استمرار آبشویی در اولویت بود و گزینه دوم با آبشویی مقدماتی و کشت یونجه در استمرار آبشویی در اولویت بعدی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان می دهد که گنجاندن یک برنامه ی تناوب زراعی به همراه آب آبشویی، ضمن آبشویی موثر نمک های محلول از نیمرخ خاک، موجب صرفه جویی قابل توجه در میزان آب مصرفی می گردد.

آبشویی, بهسازی خاک, خاک های شور و سدیمی, تناوب زراعی