احسان توکلی - دانشجوی دکترا/گروه مهندسی آب، دانشگاه شهرکرد
بهزاد قربانی - دانشیار گروه مهندسی آب/دانشگاه شهرکرد
مهدی رادفر - استادیار گروه مهندسی آب/دانشگاه شهرکرد
حسین صمدی بروجنی - دانشیار گروه مهندسی آب/دانشگاه شهرکرد
بیژن قهرمان - استاد گروه مهندسی آب/دانشگاه فردوسی مشهد

تلفات زیاد از کانال­های آبیاری سبب شده که پوشش­دهی کانال­های انتقال به عنوان یکی از راهکارهای مهم در افزایش بازده انتقال آب مطرح شود. توجیه فنی پوشش انهار خاکی نیاز به بررسی میزان نشت و نفوذ آب در آن­ها دارد. در پژوهش حاضر، میزان نشت و نفوذ از کانال خاکی بلداجی، شهرستان بروجن استان چهارمحال و بختیاری، با بافت خاک لومی، با استفاده از مدل فیزیکی و روابط تشابه ابعادی، در محدوده دبی­های ۴۰ تا ۱۰۰ لیتر در ثانیه اندازه­گیری شد. بدین منظور از معادلات تجربی موریتز، اینگهام، هندوستان، مولس­ورس و ینی­دومیا، آفنگندن و دیویس-ویلسون برای تخمین نشت و نفوذ استفاده شد. نتایج نشان داد پیش از اصلاح ضرایب معادلات، نتایج روش اینگهام بیشترین مقدار R۲ (۹۱۷/۰) را با مقادیر اندازه­گیری شده دارد. در این روش، متغیرهای مستقل، عمق آب، طول کانال و محیط خیس­شده می­باشند. ولی پس از واسنجی معادلات تجربی برای کانال مورد نظر و اصلاح ضرایب آنها نیز روش موریتز و اینگهام، با بیشترین مقدار R۲ (> ۹۰/۰) و کمترین مقدار RMSE (< ۲/۳ لیتر) به عنوان روابط برتر تخمین نشت در منطقه مورد مطالعه تشخیص داده شدند. تمامی معادلات نشت، در ابتدا کم­برآورد نشان دادند که اصلاح ضرایب، منجر به رفع این مشکل گردید. استفاده از تشابه ابعادی و انتقال شرایط کانال به آزمایشگاه سبب کاهش هزینه و صرفه­جویی در وقت شد که با حصول نتایج قابل قبول و قابل مقایسه با مطالعات پیشین، می­توان به­کارگیری این روش را در شرایط کنتر­­ل شده­ی آزمایشگاه برای مناطق مشابه نیز پیشنهاد نمود.

روش اینگهام, روش موریتز, مدل فیزیکی, نشت و نفوذ