بررسی شاخص های کارایی و نقش مخازن تاخیری در کنترل سیلاب خروجی از حوضه (مطالعه موردی: حوضه جعفرآباد استان گلستان)

مهار سیلاب با استفاده از مخازن تاخیری تاثیر مستقیم و سریعی بر سیلاب می گذارد. هدف از این تحقیق بررسی شاخص های کارایی مخازن تاخیری و تاثیر آنها بر کاهش دبی اوج و حجم سیلاب در حوضه جعفرآباد استان گلستان است. برای این منظور فرآیند بارش- رواناب و روندیابی سیلاب در مخازن با استفاده از نرم افزار HEC-HMS شبیه سازی گردید. مدل تحت چهار سناریو مختلف (بدون مخزن و با مخزن خالی، نیمه پر و پر) و برای دوره بازگشت های مختلف ۲ تا ۱۰۰ سال اجرا گردید. تحلیل آماری نتایج بر اساس آزمون تجزیه واریانس یک طرفه صورت گرفت. به منظور بررسی اثر مخزن بر سیلاب ورودی به مخزن (کارایی مخزن)، از دو شاخص نرخ تضعیف سیلاب و نسبت ذخیره استفاده گردید. نتایج نشان داد که احداث مخازن تاخیری موجب تاخیر در زمان وقوع دبی اوج و کاهش دبی اوج و حجم سیلاب خروجی از مخزن گردید ولی این کاهش ها از نظر آماری معنی دار نبود. اثر مخزن با افزایش دوره بازگشت سیلاب کاهش یافت. حداکثر میزان کاهش حجم سیلاب برای مخزن خالی، نیمه پر و پر به ترتیب ۱/۶۱، ۲/۳۳ و ۸/۰ درصد و برای دبی پیک به ترتیب ۹/۶۳، ۸/۳۲ و ۶/۶ درصد بود. حداکثر نرخ تضعیف سیلاب برای مخازن در شرایط خالی، نیمه پر و کاملا پر به ترتیب ۲۶، ۱۹ و ۷ درصد و حداکثر نسبت ذخیره برای مخزن خالی و نیمه پر به ترتیب ۱۴ و ۵ بود که نشان دهنده کارایی مخازن در کنترل سیلاب است. نتایج نشان داد که کارایی مخزن در کنترل سیلاب فقط به حجم مخزن و میزان سیلاب بستگی ندارد.

Keywords:

مخازن تاخیری , HEC-HMS , نرخ تضعیف سیلاب , نسبت ذخیره