ریحانه درگاهیان - دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی دانشگاه تربیت معلم تهران
شهرام محمدخانی - استادیار دانشگاه تربیت معلم تهران
جعفر حسنی - استادیار دانشگاه تربیت معلم تهران
جمال شمس - استادیار مرکز تحقیقات علوم رفتاری و گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

درمان فراشناختی رویکرد نو ظهوری است که به جای تمرکز بر محتوای تفکر بیمار بر کاهش فرآیندهای شناختی غیرمفید و تسهیل پردازش فراشناختی تاکید می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی درمان فراشناختی برکاهش باورهای فراشناختی، نشخوار فکری و علایم افسردگی انجام شده است. پژوهش حاضر از نوع طرحهای تک آزمودنی چند خط پایه ی همراه با کنترل بود. دو مورد بیمار زن مبتلا به افسردگی اساسی براساس مصاحبه تشخیصی مبتنی بر DSM-IV انتخاب شدند. یکی از بیماران فقط درمان دارویی و بیمار دیگر علاوه بر درمان دارویی طی ۸ جلسه ۴۵ دقیقه ای برنامهی درمانی فراشناختی را نیز دریافت کرد. هر دو آزمودنی در مرحله پیش از درمان (خط پایه) و بعد از پایان درمان (پسآزمون) مقیاس های اختلال افسردگی اساسی (MDD-S)، نسخه دوم افسردگی بک (BDI-II)، سبک پاسخ نشخوارینولن- هیکسما و مورو (RRS) و پرسشنامه فراشناختهای ولز و کاترایتهاتن (MCQ-۳۰) را تکمیل نمودند. علاوه براین بیمار تحت درمان فراشناختی، مقیاس افسردگی MDD-S و مقیاس سندرم شناختی- توجهی را در طی جلسات درمانی تکمیل نمود. نتایج نشان داد که نمره بیمار تحت درمان فراشناختی در مقیاس افسردگی بک، از ۳۵ در مرحله ی پیش از مداخله به ۶ در مرحله پس از مداخله و پیگیری کاهش یافت، در حالی که نمره بیمار کنترل از ۲۳ به ۵ در پسآزمون و۳۲ در مرحله ی پیگیری تغییر یافت. هم چنین نمره بیمار تحت درمان فراشناختی در مقیاس تجدید نظر شده افسردگی اساسی (MDD-S)، سبک پاسخ نشخواری، توجه معطوف به خود و فراشناخت ها کاهش معناداری نشان داد. در حالی که نمرات این مقیاس ها در بیمار تحت درمان دارویی تغییرات معناداری مبنی بر بهبودی را نشان نداد. درمان فراشناختی با کاهش میزان نشخوار فکری، توجه معطوف به خود، باورهای فراشناختی منفی و مثبت در کاهش علایم افسردگی اساسی موثر است و تغییرات درمانی ایجاد شده در پیگیری دوماهه پایدار باقی می ماند.

: افسردگی اساسی, نشخوار فکری, باورهای فراشناختی, توجه معطوف به خود و درمان فراشناختی