بررسی تاثیر خشکسالی بر آبهای زیرزمینی در حوضه‎ی آبی دهگلان کردستان

دشت دهگلان یکی از بزرگترین دشت های کشاورزی استان کردستان بوده و قطب کشاورزی استان به شمار می رود. روند روبه‎رشد جمعیت در دهه های اخیر، توسعه‎ی اجتماعی و اقتصادی، رونق کشاورزی در منطقه و نیز، توسعه‎ی صنایع متوسط و کوچک در دشت دهگلان، موجب افزایش برداشت از منابع آبی زیرزمینی در این منطقه شده است. بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی واکنش آبهای زیرزمینی نسبت به خشکسالی ها در دوره های مختلف با توجه به ویژگی دوره های خشک از نظر شدت و طول دوره است. در این پژوهش داده های اقلیمی، هیدرومتری و آمار ۵۱ حلقه چاه مشاهده ای در حوضه‎ی دهگلان طی دوره‎ی آماری ۱۳۶۵ تا ۱۳۸۳ استفاده شده است. ابتدا دوره های رخداد، شدت و مدت خشکسالی در حوضه با استفاده از روش SPI محاسبه شد. سپس رگرسیون چندمتغیره میان فراسنج های اقلیمی و آبهای سطحی با سطح آبهای زیرزمینی و نیز رگرسیون یک متغیره میان دبی در خروجی حوضه با سطح ایستابی، به‎کمک نرم افزار اس پلاس در سطح اطمینان ۹۵% بررسی شد. در ادامه، تغییرات سطح ایستابی در ارتباط با دوره های خشکسالی بررسی شده و در محیط GIS و به‎روش کریجینگ پهنه بندی شد. نتایج نشان دهنده‎ی معنا دار نبودن فراسنج های اقلیمی در ارتباط با سطح ایستابی است؛ اما تغییرات دبی، دارای ضریب تعیین ۷۱% با سطح ایستابی است. تغییرات سطح ایستابی در ارتباط با شدت و طول دوره های خشکسالی نشان می دهد که با توجه به برداشت بیش از اندازه‎ی مجاز از سفره‎ی آب زیرزمینی، خشکسالی های طولانی-مدت، تاثیر مخرب تری نسبت به دوره های کوتاه تر در افت سطح ایستابی داشته اند. همچنین پهنه بندی خشکسالی در سطح حوضه و سطح ایستابی دشت با استفاده از تحلیل های مکانی و فضایی در GIS نشان می دهد که افت سطح ایستابی، افزون‎بر شدت و طول خشکسالی نسبت به کاهش تراکم آبراهه در رودخانه نیز حساسیت قابل توجهی دارد.

Keywords:

آبهای زیرزمینی , خشکسالی , دشت دهگلان