سمیه خالقی - استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی
لیلا ملکانی - استادیار گروه عمران، دانشکده فنی - مهندسی مرند، دانشگاه تبریز

اتومات سلولی ابزاری است برای مدل سازی و شبیه سازی فرایندهایی که در جهان واقعی رخ می دهد؛ این ابزار همچنین در زمینه مدیریت بحران نیز کاربرد دارد. در این تحقیق از اتومات سلولی بر پایه GIS برای شبیه سازی سیلاب در حوضه آبریز چرچر در شمال غرب ایران استفاده شده است. نتایج نشان داد بیشترین مساحت حوضه چرچر دارای کاربری مرتع و گروه هیدرولوژیکی خاک D است و نفوذپذیری بسیار کمی دارد. ارتفاع رواناب در نیمه شرقی و جنوب شرقی حوضه، به دلیل قابلیت نفوذ کم و شیب زیاد، بالاست. همچنین، خطر سیلاب در مسیر رودخانه و اراضی اطراف آن، به ویژه در پایین دست جریان، زیاد است؛ به طوری که، علاوه بر کاربری اراضی، خاک، نفوذپذیری، و بارش، عامل شیب تاثیر بیشتری در تولید رواناب در حوضه گذارده است. سرانجام، مقایسه دبی محاسباتی با دبی مشاهداتی نشان داد مقادیر ضریب همبستگی دبی برای دو رویداد مورد بررسی به ترتیب برابر ۸۲/۰ و ۷۰/۰ است و درصد کم خطا نیز نشان دهنده کارایی بسیار مدل اتومات سلولی در پیشبینی دبی اوج سیلاب و زمان وقوع آن است. بنابراین، استفاده از اتومات سلولی در کنار GIS، علاوه بر سرعت بخشیدن به محاسبه رواناب، موجب افزایش نتایج دقیق نیز می شود.

اتومات سلولی, حوضه آبریز چرچر, خطر سیلاب, GIS