محسن خادمی - کارشناس ارشد فلسفه علم، دانشگاه صنعتی امیرکبیر
غلامحسین مقدم حیدری - ستادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

نسبی­گرایان قائلند که هیچ معیار مطلق عینی جهان­شمولی وجود ندارد و بنابراین، همه داوری­ها زمینه محورند. از­این­رو، تمام امور از امور مربوط به زیبایی­شناسی گرفته تا معارف بشری و حتی اصول اخلاقی­ نسبی­اند؛ یعنی، در نسبت با زمان، مکان و فرهنگی خاص معنا می­یابند. ازاین­رو، هر فردی/ سنتی هر کاری انجام دهد، بنا به بستر فرهنگی - اجتماعی خاصی که در آن قرار دارد، صائب و محق است. پلفایرابند، فیلسوف نسبی­گرای اتریشی­آمریکایی، نخست میان دو نوع نسبی­گرایی تمییز نمی­نهد: نسبی­گرایی سیاسی و فلسفی. ما در این مقاله با تمرکز بر نسبی­گرایی سیاسی فایرابند نشان می­دهیم که نسبی­گراییمد نظر او ابدا تساوی­گرایی نیست، بلکه ملاحظات انسان­گرایانه­ مرکز ثقل نسبی­گرایی او است. در پرتو همین ملاحظات است که او پلورالیسم، دموکراتیسم و آنارشیسم نظری را بر دیگر مکاتب رقیب ترجیح می دهد.

فایرابند, نسبی گرایی, دموکراتیسم, آنارشیسم و پلورالیسم