بازشناسی مولفه های دگردیسی در ترجمه ابن عربشاه از مرزبان نامه با تکیه بر الگوی وینه و داربلنه

ترجمه، بازسازی و بازآفرینی یک متن در زبانی دیگر است که مستلزم تسلط کامل مترجم به عناصر و دلالت­های درون و برون زبانی متن مبدا و نیز دلالت­ها و نشانه­های متنی و غیرمتنی زبان مقصد است و به معادل­یابی و انتقال واحد­ها و صورت های زبانی محدود نمی­شود. ارتباط تنگاتنگ میان زبان فارسی و عربی باعث دادوستدهای پرشماری بین این دو زبان شده که از جمله آن­ها ترجمه کتاب «مرزبان­نامه» سعدالدین وراوینی توسط ابن عربشاه در سده نهم است. ابن عربشاه در ترجمه خود، رویکردی اقتباسی و آزاد اتخاذ کرده و کوشیده با ایجاد دگردیسی و بازآفرینی متن اصلی بر ترجمه خود، لباس تالیف بپوشاند. پژوهش پیش­رو با تکیه بر الگوی وینه و داربلنه و با هدف ارزیابی و کیفیت­سنجی ترجمه ابن عربشاه و تبیین میزان بهره­گیری او از مولفه­های ترجمه اقتباسی سامان یافته است. با توجه به گستردگی حجم کتاب، باب پنجم آن به عنوان پیکره پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. برآیند پژوهش نشان داد که «فاکهه­الخلفاء» ترجمه­ای اقتباسی از مرزبان­نامه است و مترجم با کاربست معادل­های همسو با زبان مقصد، جایگزین کردن عبارات ساده به جای ساختارهای پیچیده، افزایش و کاهش معنای واژگان، زبان ترجمه را عادی و طبیعی کرده است. در تطبیق ترجمه ابن عربشاه با الگوی وینه و داربلنه نیز مشخص شد که مترجم از رهگذر ترجمه غیرمستقیم و با بهره­گیری از تکنیک­های جابه جایی، تغییر بیان، معادل­یابی و اقتباس، دگرگفتی دیگر از اثر گرانسنگ «مرزبان­نامه» ارائه داده است. مولفه جابه جایی پربسامدترین مولفه است و دو مقوله اطناب و افزوده­سازی بیشتر در سطح عبارت و جمله به­کار رفته و اطناب گویی باعث شده در مجموع حجم فاکهه­الخلفاء نسبت به مرزبان­نامه افزایش یابد. مولفه تغییر بیان پس از جابه جایی، پرکاربردترین مولفه­ است.

Keywords:

ترجمه , الگوی وینه و داربلنه , مولفه های دگردیسی , مرزبان نامه , فاکهه الخلفاء