امین عالی پور - کارشناس ارشد شهرسازی دانشگاه تهران، مهندسان مشاور خانه محله شهر

آنچه که امروز در طرحهای نوسازی بافت فرسوده شهری در کشور ما اهمیت بسیاری یافته است، تعریض معابر، تخریب بناهای قدیمی و ساخت بناهای جدید به جای آنهاست، بدون آنکه چگونگی روابط همسایگی، تعاملات اجتماعی و زندگی جمعی ساکنان این محلات، مورد توجه قرار گیرد. این در حالی است که بسیاری از محلات قدیمی و فرسوده شهرهای ما، در عین حال که محل سکونت اقشار پایینتر جامعه شهرنشین هستند، اما بافت اجتماعی زنده و پویاتری نسبت به محلات جدید و نوساز دارند و نوسازی کالبد آنها به شکل و شیوه کنونی، تنها موجب از بین رفتن بافت اجتماعی آنها و انتقال ساکنانشان به نقاط دیگر شهر میگردد. در این مقاله، هدف آن است که مشخص شود چگونه میتوان در طرح نوسازی بافت فرسوده یک محله قدیمی، زمینه لازم را برای حفظ و ارتقاء تعلاملات اجتماعی در محله ایجاد نمود. در ابتدا با انجام مطالعات میدانی بر روی نمونه موردی محله مقدم شمالی در منطقه 17 تهران، بافت اجتماعی و روابط میان ساکنان محله مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس، عرصههایی که فعالیتهای ساکنان در آن جریان دارد، شناسایی شده و سپس با طرحریزی سازمانی از عرصههای خصوصی تا عمومی، سعی شده تا فضای مورد نیاز برای شکلگرفتن روابط اجتماعی میان ساکنان در محله ایجاد گردد. درنهایت طرحی از سازمان فضایی محله با هدف ایجادزمینه لازم برای ایجاد روابط و تعاملات اجتماعی در محله با تأکید بر سلسله مراتبی از نظام مراکز و فضاهای باز شهری طراحی شده است.

تعاملات اجتماعی، طرحهای نوسازی بافت فرسوده، فضاهای اجتماعی، سلسله مراتب فضاهای شهری