حسین اژدری زاده - عضو پژوهشکده حوزه و دانشگاه

یکی از سوالات اساسی حوزه «معرفت های وحیانی» میزان اثرپذیری آن از «عوامل اجتماعی» است که از آن به عنوان «تعین اجتماعی وحی» یاد می شود. به باور علامه طباطبایی(ره) به طور کلی، «صورت» معرفت های وحیانی، از تغییر برخی عوامل اجتماعی و انسانی، مانند: «شرایط زمان»، «انسان» و «مصالح» اثر می پذیرد که به عقیده وی ظهور «شریعت»های متعدد نتیجه آن است ولی «محتوای» معرفت های وحیانی، و به تبع آن محتوای شرایع تغییرناپذیر است. علامه طباطبایی(ره) ضمن تطبیق قاعده فوق بر قرآن و احکام اسلام، بر این باور است که قرآن کریم در اصل «نزول»، برای رسیدن به سطح فهم انسانها; «نزول تدریجی»، به دلایل آموزشی، احتجاج و ضعف فراگیری عمومی; «به لفظ آمدن»، برای امکان مکامله با مردم; کاربرد «زبان تمثیل»، برای امکان انتقال بهتر معانی; و «عربی بودن»، به جهت امتیاز زبان عربی و عرب بودن عمده مخاطبین در مراحل آغازین، متاثر از جامعه است. ایشان، هم چنین، دین اسلام را به دلیل تاکیدش بر «تفکر جمعی»، «نیروی جمعی اجرایی»، «اجتماعی بودن احکام» و مانند آن، «دینی اجتماعی» می داند که ناظر به جامعه ی انسانی شکل گرفته است.

تعین اجتماعی معرفت, صورت و محتوای معرفت, معرفت وحیانی, اجتهاد گروهی, دین اجتماعی, تعین اجتماعی وحی