عارف دانیالی - دانشگاه شهید بهشتی

مقاله حاضر به تقابل فلسفه و روان شناسی در اندیشه فوکو می­پردازد. روایت فوکو از روان شناسی از همان آثار نخستین، واضح و روشن است، به نحوی که فوکو به عنوان یک منتقد سرسخت روان شناسی مطرح شده است. فوکو همواره درباره روان شناسی به شکل سلبی سخن گفته است. سیمای بدبینانه فوکویی از اتخاذ چنین مواضعی ناشی شده است. اما فوکو، در مواجهه با فلسفه باستان، روایتی خوشبینانه عرضه می کند؛ فلسفه، برخلاف روان شناسی، سوژه های خودآیین می­آفریند، بر تفاوت و تکینه گی سوژه تاکید می کند، جامعه ای مبتنی بر روابط متقارن و متقابل را می سازد و از هرگونه مرجعیت معرفتی اجتناب می ورزد. بدین ترتیب، فلسفه، نوعی مراقبت معطوف به آزادی است، اما روان شناسی به روابط سلطه منتهی می شود. در واقع، فلسفه میان«خودآفرینی» و «با دیگران بودن» تلائم و هماهنگی ایجاد می کند. مقاله حاضر می کوشد تا نشان دهد که براساس اندیشه فوکو، در فلسفه باستانی می توان برای نقاط تاریک روان شناسی، بدیلی جستجو کرد.

روان شناسی, فلسفه, مراقبت از دیگران, مراقبت از خود, تفاوت, رابطه متقارن و متقابل