بررسی کارایی شاخص های پوشش گیاهی در تحلیل خشکسالی کشاورزی با استفاده از تکنیک سنجش از دور در حوزه آبخیز کرخه

خشکسالی، یکی از بلایای طبیعی است که ممکن است در هر اقلیمی رخ دهد. در دهه های اخیر، کشور ایران به طور پیاپی  تحت تاثیر خشکسالی های شدید و گسترده قرار داشته و آثار زیانباری بر بخش های مختلف اقتصادی از جمله بخش کشاورزی، محیط زیست و منابع آب کشور تحمیل کرده است. امروزه برای شناسایی و تحلیل خشکسالی های کشاورزی از شاخص های پوشش گیاهی که به کمک فن آوری سنجش از دور بدست می آیند، استفاده می شود. بر این اساس، هدف از این پژوهش، بررسی کارایی شاخص های پوشش گیاهی NDVI، EVI و VCI در شناسایی و تحلیل خشکسالی کشاورزی در حوزه آبخیز کرخه است. برای محاسبه این نمایه ها، تصاویر سنجنده مودیس) ماهواره Terra، محصولMOD۱۳A۲ ) طی مدت ۱۷ سال در دوره آماری ۲۰۰۰-۲۰۱۷ استفاده شد. دقت نمایه های یاد شده با شاخص ZSI محاسبه شده در ۱۱ ایستگاه باران سنجی و تبخیرسنجی واقع در حوضه کرخه برای دوره آماری ۱۳۷۹-۱۳۹۶ مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد تغییرات NDVI، EVI و VCI، در ایستگاه های مورد مطالعه، در طول دوره آماری تقریبا یکسان است. به طوریکه کمترین مقدار پوشش گیاهی در سال ۱۳۷۹ و در ایستگاه دهنو، بیشترین مقدار پوشش گیاهی در سال ۱۳۸۰ و در ایستگاه هلیلان-سیمره مشاهده شد. اما بررسی ZSI نشان داد از سال ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۵ اکثر ایستگاه ها با خشکسالی مواجه بوده اند. به طوریکه در سال های ۱۳۸۶، ۱۳۸۷ و ۱۳۸۸ تمامی ایستگاه ها با خشکسالی شدید مواجه و شدیدترین خشکسالی در سال ۱۳۸۷ رخ داده و ایستگاه نظرآباد، خشک ترین ایستگاه در این سال بوده است. سپس به منظور صحت سنجی نتایج شاخص های گیاهی با شاخص ZSI مورد ارزیابی قرار گرفت. رابطه همبستگی پیرسون بین میانگین شاخص های پوشش گیاهی  NDVI، EVI و VCI با  میانگین ZSI به ترتیب  برابر با ۷۰۶/ ۰، ۷۲۵/ ۰ و ۷۶۵/۰ است که هر سه شاخص پوشش گیاهی با شاخص ZSI در سطح یک درصد معنی دار هستند. همانطور که مشاهده شد با توجه به نتایج، شاخص ZSI تا حدودی نتایج NDVI ، EVI  و VCI را تایید می ­کند. اما نتایج این پژوهش، نشان داد که همزمانی وقوع خشکسالی هواشناسی و کشاورزی در تمام سال ها وجود ندارد، بنابراین علاوه بر بارش دیگر متغیرهای اقلیمی نیز باید در نظر گرفته شوند.

Keywords:

خشکسالی- NDVI- EVI , VCI-حوزه آبخیز کرخه