آتوسا سلیمانی - گروه برنامه ریزی، مدیریت و آموزش محیط زیست، دانشکده محیط زیست، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران، ایران
احمد نوحه گر - گروه برنامه ریزی، مدیریت و آموزش محیط زیست، دانشکده محیط زیست، پردیس دانشکده های فنی، دانشگاه تهران، ایران

سابقه و هدف: دلبستگی به مکان ارتباط عاطفی با موقعیت مکانی یا چشم اندازی خاص است که بطور معمول شامل عنصر­های جسمانی و اجتماعی می باشد.  از دیدگاه Hummon، دلبستگی اجتماعی، بعنوان سرمایه گذاری عاطفی در یک مکان تعریف شده است. امروزه مفاهیم محیط زیستی دارای مفاهیم اجتماعی هستند و بخش عمده ای از باورها و رفتارهای محیط زیستی افراد تحت تاثیر نظام های فرهنگی و اجتماعی، تغییر و تحول می یابند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه میان دلبستگی اجتماعی و رفتارهای محیط زیستی، با توجه به نقش واسطه ای دلبستگی مکان در میان ساکنان محله تجریش واقع در منطقه یک شهرداری تهران می باشد. مواد و روش ها: این مطالعه از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، پیمایشی و  بلحاظ نوع، توصیفی- همبستگی می باشد. بدین منظور نمونه ای مشتمل بر ۲۸۴ نفر از ساکنان محله تجریش که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده بودند، به پرسشنامه پژوهش که روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفته بود پاسخ دادند. داده های پژوهش با استفاده از روش های تحلیل همبستگی و مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای SPSS۲۱ و AMOS۲۱ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج و بحث: نتایج حاصل از ضرایب استاندارد مدل معاملات ساختاری نشان داد که متغییر دلبستگی اجتماعی، متغییر دلبستگی به مکان را بصورت مستقیم و مثبت پیش بینی می کند (β=۰.۶۵ و P-value<۰.۰۱) و متغییر دلبستگی به مکان نیز بطور مستقیم و مثبت متغییر رفتار محیط زیستی را می تواند پیش بینی کند (β=۰.۴۸ و P-value<۰.۰۱). در نهایت تاثیر دلبستگی اجتماعی بر رفتار محیط زیستی با دو نوع اثر مستقیم و غیر مستقیم همراه بود. به این صورت که متغییر دلبستگی اجتماعی هم به صورت مستقیم و بی واسطه (β=۰.۴۱ و P-value<۰.۰۱) و هم بصورت غیر مستقیم و از طریق نقش واسطه ای دلبستگی به مکان (  β=۰.۳۱ و P-value<۰.۰۱) بر رفتار محیط زیستی تاثیر گذار است. برا ی ارزیابی برازندگی مدل در این پژوهش از هشت سنجه اصلی برازش استفاده گردید. در این مطالعه سنجه نسبت کای اسکوار به درجه آزادی (CMIN/Df) ۱.۳۷۵ برآورد شد که از وضعیت قابل قبول برای مدل حکایت دارد. سنجه ریشه دوم میانگین مربعات باقیمانده (RMSEA) نیز با میزان ۰.۰۳۶ نشان داد که مدل تدوین شده در پژوهش حاضر مورد تایید می باشد. نتیجه گیری: حس دلبستگی مکتنی بعنوان عامل مداخله اب میان دلبستگی اجتماعی و رفتارهای محیط زیستی، اهمیت ارتباط مکان را برای حمایت از ترکیب ارتباطات اجتماعی مورد تاکید قرار می دهد و دلبستگی به مکان می تواند بعنوان یک مولفه حیاتی در پرورش شهروندان فعال در حفاظت از محیط زیست در نظر گرفته شود. این احساس را می توان از طریق تجارب مستقیم با مکان ها، بویژه تجارب بلند مدت، مکرر و مثبت و نیز یادگیری در مورد مکان ها از طریق منبع های غیر مستقیم به جای تماس ایجاد نمود.

حس مکان, دلبستگی مکان, دلبستگی اجتماعی, رفتار محیط زیستی