سحر عبداللهی - گروه برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
هاشم داداش پور - گروه برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

سابقه و هدف: تغییر­های کاربری زمین در استان ساحلی گیلان در دهه های اخیر مشکل­ هایی مانند تخریب جنگل و تالاب، فرسایش خاک، کاهش تنوع زیستی، افزایش آلودگی های محیط زیستی را بوجود آورده است. با توجه به اهمیت این منطقه بلحاظ ویژگی های خاص و منحصربه فرد و استفاده انسان از این محیط برای انواع فعالیت های مسکونی، صنعتی و تفریحی لازم است تا از تغییر­های صورت گرفته، عامل­ های موثر بر تغییر­ها آگاهی یافته و با پیش بینی روند تغییر­ها در آینده بتوان از بروز تخریب های غیرقابل جبران بر محیط زیست جلوگیری شود. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل تغییر­های کاربری زمین­ های استان گیلان در یک دوره ۲۰ ساله (۱۳۷۵-۱۳۹۵) و پیش بینی تغییرها برای ۳۰ سال آینده بر اساس تلفیق شبکه عصبی مصنوعی پروسپترن چندلایه و مدل زنجیره مارکوف با استفاده از مدل ساز تغییر سرزمین است. مواد و روش­ها: از تصویر­های ماهواره لندست ۵ و ۸ سنجنده های) (TM و OLI-TIRS)  (مربوط به سال های ۱۳۷۵، ۱۳۸۵، ۱۳۹۵ استفاده گردید. نقشه های پوشش زمین­ ها برای سال های یادشده در ۵ طبقه جنگل، مرتع، کشاورزی، منبع ­های آب و مسکونی با به کارگیری روش بیشترین احتمال تهیه شد. آشکارسازی تغییر­ها  انجام و سپس مدل سازی پتانسیل انتقال با استفاده از الگوریتم پروسپترون چندلایه شبکه عصبی مصنوعی با استفاده از ۱۳ متغیر مستقل و ۷ زیر مدل برای مدل سازی تغییر­های کاربری زمین­ ها  برای سال ۱۳۹۵ صورت پذیرفت و سپس با روش زنجیره مارکوف نقشه کاربری زمین­ها برای سال ۱۳۹۵ با ضریب ۰.۹۸ پیش بینی شد. درنهایت الگوی کاربری زمین­ های استان گیلان برای سال ۱۴۲۵ بر اساس آن شبیه سازی شد. نتایج و بحث: نتایج به دست آمده از بررسی و پیش بینی تغییر­های کاربری زمین­ ها در دوره اول (۱۳۷۵-۱۳۸۵) بیانگر این بود که کاربری مسکونی با ۷۷۰۲.۷۲ هکتار افزایش بیشترین تغییر­ها را در بین دیگر کاربری ­ها دارد. در این تغییر­ها، کاربری کشاورزی بیشترین سهم را داشته است بطوری که ۷۶۶۳ هکتار از این زمین­ ها به منطقه­ های مسکونی تبدیل شده است. در دوره دوم (۱۳۸۵-۱۳۹۵) کاربری مسکونی همانند دوره قبل با نرخ تغییر­های سالیانه ۶۳۳.۷۲ هکتار بیشترین تغییر­ها را در این دوره داشته است. در کل دوره مطالعاتی از سال ۱۳۷۵ تا سال ۱۳۹۵  زمین­ های مسکونی از ۱۲۱۵۷.۵۷ هکتار در سال ۱۳۷۵ به ۲۶۱۹۷.۵۹ هکتار در سال ۱۳۹۵ رسیده که زمین­ های کشاورزی بیشترین سهم را در تبدیل منطقه ­های ساخته شده دارا بوده است. نتیجه گیری: روند تغییر­های کاربری زمین نشان می دهد که این روند از گذشته شروع شده و در آینده نیز ادامه خواهد داشت بصورتی که نتایج آشکارسازی تغییر­ها از پیش بینی کاربری زمین برای ۳۰ سال آینده بیانگر افزایش کاربری مسکونی و کاهش سطح زمین­ های کشاورزی، جنگلی و مرتعی خواهد بود. با توجه به این نتایج می توان گفت ارزیابی به موقع و دقیق این تغییر­ها به تصمیم گیری و برنامه ریزی بهتر می انجامد.

کاربری زمین, تصویرهای ماهواره ای, آشکارسازی تغییرها, مدل (LCM)