ابوطالب صبر - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مظاهر معین الدینی - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
حسین آذرنیوند - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

سابقه و هدف: تغییر در کیفیت هوا و خطر­های آن با رشد سریع مناطق شهری و صنعتی و تغییر در سایر کاربری ها در دهه های اخیر در رابطه است. یکی از مهم ترین تاثیر­ها، تغییرپذیری­ های  کاربری سرزمین فرسایش بادی و در نتیجه افزایش ذرات معلق، در مناطق مسکونی است. به این دلیل،  تاثیر تغییرپذیری­ های کاربری سرزمین، بر افزایش غلظت ذرات معلق در هوای شهرها بخصوص تهران دارای اهمیت است. مواد و روش­ ها: تغییر پذیری ­های کاربری سرزمین و متریک های سیمای سرزمین  در سال‎های ۱۹۸۵، ۲۰۰۰ و ۲۰۱۴ بررسی شد. سپس رابطه بین تغییر در کاربری سرزمین با غلظت ذرات معلق در شهر تهران با استفاده از روش های تحلیل روند مورد ارزیابی قرار گرفت. برای تعیین مهم ترین جهت های باد و تغییر در کاربری سرزمین که بر کیفیت هوای شهر تهران تاثیر گذاشته از شاخص های تابع احتمال شرطی (۱CPF) و شدت نسبی جهتی (۲DRS) استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که مساحت کاربری کشاورزی در دوره ۱۹۸۵ تا ۲۰۰۰ دارای روند افزایشی  بوده در حالی که این روند در ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۴  وارونه بوده است. تغییر در مساحت زمین­ های بایر روندی معکوس نسبت به کاربری کشاورزی در دو دوره زمانی ذکر شده داشت. همچنین کاربری شهری در کل دوره، روند افزایشی داشته است. نتایج متریک ­های سرزمین، به وجود آمدن لکه های کوچک تر و سیمای سرزمین لکه لکه شده را نشان داد. نتایج تحلیل روند بیان کرد که غلظت ذرات معلق در کل روند افزایشی داشته اما در سال ۲۰۰۷ یک افزایش ناگهانی در غلظت ذرات معلق دیده شد. مقایسه بین غلظت ذرات معلق قبل و بعد از سال ۲۰۰۷ گویای این بود که بین این دو دوره اختلاف معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج CPF و DRS قبل از سال ۲۰۰۷ نشان داد که جهت خاصی برای ­منبع­­ های انتشار ذرات معلق وجود ندارد. اما برای سال های بعد از ۲۰۰۷، ارزش نمودار CPF و DRS در جهت­ های خاصی مانند جنوب تا غرب افزایش یافته است. نتیجه گیری: نتایج، نشان دهنده این است که جهت های خاصی بر افزایش غلظت ۱۰PM در شهر تهران موثرند که با جهت بیشترین تغییرپذیری­ ها در کاربری سرزمین مطابقت دارد. در نتیجه تغییرپذیری­ ها کاربری سرزمین از عوامل موثر در افزایش میزان ذرات معلق شهر تهران به شمار می­ رود.

سنجش از دور, تغییر پذیری کاربری سرزمین, ذرات معلق, تحلیل روند, تهران