ویدا ورهرامی - گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
سجاد حجت شمامی - گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران

سابقه و هدف: صنایع شیمیایی و نفتی یکی از عوامل موثر بر توسعه اقتصادی کشورهای عضو اپک (صادر کننده نفتی) بوده و بخش قابل ملاحظه ای از اقتصاد این کشورها وابسته به صادرات کالا و خدمات صنایع شیمیایی و درآمدهای حاصل از آن است. باتوجه به اینکه هدف اصلی بسیاری از این کشورها، دستیابی به رشد اقتصادی بالاتر است و رشداقتصادی بالاتر به معنای افزایش تولید فراورده های نفتی و شیمیایی است.بنابراین، این فرایند منجر به ایجادآلایندگی زیست محیطی بیشتر می شود. از این رو بررسی آثارسیاست های مالی دولت(مانند مالیات بر ارزش افزوده) به عنوان راهکاری برای کاهش آلودگی محیط زیست، ضروری به نظر می رسد. مهمترین هدف این مقاله، بررسی وجود یا عدم وجود رابطه بین مالیات بر ارزش افزوده به عنوان متغیر توصیف کننده سیاست های مالی دولت و میزان آلودگی آب ایجادشده توسط صنایع شیمیایی و نفتی است.  مواد و روش ها: این پژوهش درصدد بررسی تغییرات نرخ مالیات بر ارزش افزوده (به عنوان کاراترین سیاست مالی دولت و کاراترین نوع مالیات)، میزان صادرات کالا و خدمات صنایع شیمیایی و نفتی و تولید ناخالص داخلی در متخبی از کشورهای اپکبر میزان آلودگی آب ایجاد شده توسط صنایع شیمیایی و نفتی است. از لحاظ نظری تاثیر افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده صنایع شیمیایی در کاهش آلودگی، از طریق کاهش ارزش افزوده صنایع و به تبع آن کاهش تولید رخ می دهد. همچنین با افزایش میزان صادرات می توان انتظار داشت که به علت افزایش تولید، با افزایش آلایندگی صنایع شیمیایی و نفتی روبه رو شویم. در این پژوهش از روش پانل در بازه زمانی۲۰۱۳-۲۰۰۰استفاده و برای بررسی دقیق تر تاثیرمالیات بر ارزش افزوده بر آلودگی آب، برخی متغیرهای توضیحی مهم مانند صادرات کالا و خدمات  صنایع شیمیایی نفتی و تولید ناخالص داخلی وارد مدل شد.  نتایج و بحث: نتایج به دست آمده از مدل حاکی از آن است که در کشورهای اپک با افزایش یک واحد نرخ مالیات، به میزان ۳/۰ آلودگی آب ناشی از صنایع شیمیایی و نفتی کاهش می یابد. همچنین با افزایش یک واحد صادرات این کشورها (که عمدتا صادرات نفت و گاز است و در اینجا به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی بیان شده است) به میزان ۰۳/۰ و با افزایش یک واحد تولید ناخالص داخلی این کشورها، به میزان بسیار کم آلودگی صنایع شیمیایی و نفتی افزایش می یابد.  نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده در مدل، بهترین حالت برای این کشورها، افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده صنایع شیمیایی و نفتی است. اما آنچه در دنیای واقعی مشاهده می شود این است که به دلیل رقابت بالا بین کشورهای عضو اوپک و تمایل این کشورها برای افزایش سطح صادرات نفتی خود، عمدتا در این کشورها هدف گذاری برای افزایش تولید، بیشتر از حفظ محیط زیست است. پس در این نوع کشورها، با وجود رابطه منفی میان نرخ مالیات بر ارزش افزوده و میزان آلودگی آب صنایع شیمیایی و نفتی، نمی توان به تنهایی با اجرای سیاست های تحریک کننده اقتصادی، مانند وضع مالیات، از آلایندگی صنایع شیمیایی و نفتی کاست، زیرا یکی از مشکلات کشورهای عضو اپک بزرگ بودن بخش دولتی در آنها است.

مالیات بر ارزش افزوده, کشورهای عضو اپک, آلودگی آب, مدل پنل