امیر انصاری - گروه محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اراک، اراک، ایران
رضا جمشیدی - گروه محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اراک، اراک، ایران

سابقه و هدف: کلان شهر اراک به دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک و مجاورت با کانو ن های مهم فرسایش بادی به ویژه تالاب کویری میقان با مشکل آلودگی هوا مواجه است و هم اکنون جزء ۸ شهر آلوده کشور است. هدف اصلی این پژوهش شناسایی چشمه ها و ردیابی مسیر ورود گرد و غبار از منابع داخلی به کلان شهر اراک با استفاده از مدل HYSPLIT و مقایسه نتایج با مدل NAAPS  و تصاویر ماهواره ای MODIS است. مواد و روش ها: این پژوهش با استفاده از مدل HYSPLIT، مدل NAAPS، تصاویر ماهواره ای MODIS و داده های هواشناسیGDAS  مربوط به مرکز NCEP برای ۲۲ ژوئن سال ۲۰۱۶ (۲ تیر ماه ۱۳۹۵) انجام شد. مدل سازی از روش ردیابی پس گرد برای تعیین مسیر حرکت ذرات گرد و غبار در ۳ ایستگاه با ۳ ارتفاع ۱۰، ۲۰۰ و ۵۰۰ متر اجرا شد. نتایج و بحث: نتایج نشان می دهد که اغلب مسیرهای به دست آمده نه تنها از کویر کاشان و اراضی بیابانی قم گذشته و منشاء توفان گرد و غبار ذکر شده، بلکه تالاب کویری میقان و اراضی بیابانی اطراف آن به عنوان چشمه و کانون گرد و غبار کلان شهر اراک هستند. مسیر رو به جلوی گرد و غبار از تالاب کویری میقان، کویر کاشان و اراضی بیابانی قم تا فاصله بیش از ۴۰۰ کیلومتر به سمت شمال غرب کشور انتقال می یابد و کیفیت هوای شهرهای اراک، شازند، همدان و حتی سنندج را تحت تاثیر قرار می دهد. نتیجه گیری: این نتایج مطابقت خوبی با عمق اپتیکی گرد و غبار و میزان گرد و غبار سطحی بر اساس مدل NAAPS و میزان غلظت ذرات معلق در شهرهای مسیر انتشار گرد و غبار و همچنین منطبق با بررسی های گذشته بر اساس سنجش از دور و فرسایش بادی داشته و بیانگر این است که مدل های عددی توانایی ردیابی مسیر و شناسایی چشمه توفان های گرد و غبار را دارند.

کلان شهر اراک, تالاب میقان, گرد و غبار, مدل HYSPLIT, مدل NAAPS