ابراهیم بیگ زاده - استاد دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی تهران
سید محمدعلی عبداللهی - دانشجوی دکترا حقوق بین الملل دانشگاه شهید بهشتی

دیوان بین المللی کیفری نخستین نهاد دائمی است که در راستای تحقق عدالت کیفری و مبارزه با بی کیفرمانی تشکیل شده است و، وظیفه خطیر تعقیب و محاکمه مرتکبان شنیع ترین جنایات بین المللی را بر عهده دارد. اساسنامه رم که از اول ژوئیه سال ۲۰۰۲ لازم الاجرا شده است، سند اساسی این دیوان است که با هدف تضمین کارایی و کارآمدی این نهاد مهم بین المللی تدوین و تصویب شده است. یکی از بخش های مهم اساسنامه، مواد مربوط به صلاحیت دیوان است که از زمان مذاکرات پیش از انعقاد اساسنامه در کنفرانس رم تا پس از تاسیس دیوان و در حال حاضر موضوع های بحث برانگیز متعددی را در پی داشته است. یکی از این موضوع ها، بحث پیش شرط های اعمال صلاحیت دیوان بین المللی کیفری و خلا های صلاحیتی آن در مواجهه با جنایات بین المللی موضوع اساسنامه است. در مقاله حاضر، تلاش شده است اولا پیش شرط های اعمال صلاحیت دیوان، مذکور در ماده ۱۲ اساسنامه به نحو مقتضی تبیین گردد، ثانیا ادله موافقان و مخالفان توسعه موارد مذکور تشریح شود، و در نهایت ارزیابی مدللی از نظرات مختلف در خصوص امکان یا عدم امکان توسعه صلاحیت دیوان ارائه گردد.

دیوان بین المللی کیفری, صلاحیت جهانی, صلاحیت شخصی, صلاحیت سرزمینی, اصل تابعیت منفعل