محمد راسخ - استاد حقوق عمومی و فلسفه حقوق، دانشگاه شهید بهشتی
سیدحمید پورسید آقایی - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه مفید

چکیدهشکل گرایی، یکی از رویکردهای کهن، همواره بحث ها و چالش هایی را در حوزه منطق حقوق به همراه داشته است. این رویکرد بر شکل یا صورت قواعد تاکید نموده و آن را از محتوای آنها جدا می­داند. شکل­گرایی زمانی رویکرد غالب در نظام­های حقوقی بود، اما امروزه با نقد و بازبینی جدی روبه­رو شده است. پاره­ای مکاتب و رویکردهای جدید، مانند واقع گرایی یا اثبات­گرایی حقوقی، در واکنش به شکل­گرایی یا به منظور تصحیح آن حیات یافته­ و هر یک با تعبیر و گمان خود این رویکرد را نقد کرده­اند. این نوشتار بر آن است، ضمن ارائه تعریفی از شکل­گرایی و تبلورهای آن، مشکلات این رویکرد را در قلمرو استدلال حقوقی بنمایاند. باور به شکل­گرایی آثاری منفی بر نظام­های حقوقی بر جای گذارده­ که بررسی آنها می­تواند نظام­های حقوقی را از این آثار برهاند. در مقابل، شکل­گرایی به نوبه خود در تلاش برای بازیابی و اصلاح خود بوده است.

استدلال حقوقی, شکل گرایی, محتوا, عدالت, واقع گرایی حقوقی