سید محمود میرخلیلی - استادیار حقوق دانشگاه تهران
حسین ایارگر - دانشجوی دکتری حقوق جزا دانشگاه تهران و هیات علمی دانشگاه علوم انتظامی امین

زمینه و هدف: علیرغم اینکه تبیین چرایی و پرداختن به مبانی فقهی بسیاری از مباحث حقوقی و جرمشناسی نقش مهمی در گسترش و پذیرش این مباحث در قانونگذاری ایران دارد، ولی معمولا تحقیقات انجام شده در این زمینه ها ناچیز بوده و حتی در فقه  اسلامی نیز کمتر به بیان مبانی فلسفی احکام پرداخته شده است؛ در همین راستا و با توجه به اینکه تحقیق جامعی در خصوص مبانی فقهی نظارت و مراقبت بر مجرمان صورت نگرفته و تحقیقات پراکنده قبلی به برخی از مصادیق نظارت و پیشگیری اولیه از بزهکاری پرداخته‎اند و  از سوی دیگر شناخت مبانی و اهداف نظارت و بایسته های عملکرد کنش‎گران آن یعنی خانواده، جامعه و قوای دولتی به ویژه نیروی انتظامی به خوبی تبیین نشده است، این تحقیق با هدف بررسی مبانی فقهی نظارت بر مجرمان خطرناک انجام گرفته است. روش: اطلاعات لازم به شیوه کتابخانه ای از کتب تفسیری، فقهی، حقوقی، جرمشناسی، مجلات تخصصی و قوانین جمع‎آوری شده است و سپس تحلیل شده اند. یافته ها و نتایج: یافته های تحقیق، نشان داد که مبانی فقهی نظارت بر مجرمان بر سه مبنا استوار گردیده است: ۱. نظارت و کنترل خانواده محور، ۲. نظارت و کنترل جامعه محور، و ۳. نظارت و کنترل حکومت محور. همچنین، در مبانی فقهی، ادله ای که دلالت بر نظارت بر مجرمان خطرناک به مفهوم امروزی داشته باشد، بسیار نادر است. لکن در زمینه نظارت بر مجرمان به نحو عام، می توان از ادله فقهی به مبانی نظارت بر مجرمان دست یافت که از نظر عملکرد و اهداف تفاوتی با نظارت با مجرمان خطرناک ندارد.  

نظارت, مجرمان خطرناک, پیشگیری, کنترل, خانواده, جامعه