پیمان اکبرزاده - گروه بیابان زدایی، دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
محمدرضا یزدانی - گروه بیابان زدایی، دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران
شیما نیکو - گروه بیابان زدایی، دانشکده کویرشناسی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

افت سفره های آب زیرزمینی یکی از چالش های مهم کشور، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک است که باعث ایجاد مشکلات زیادی برای تامین آب در بخش های مختلف می شود. پژوهش حاضر باهدف شناسایی عوامل موثر بر کاهش سطح آب های زیرزمینی و ارائه راهکار پلیس آب برای مدیریت و نظارت بهتر آب های زیرزمینی، در شهرستان سرخه استان سمنان انجام پذیرفت. جامعه آماری در بخش کمی پژوهش شامل روستاییان ساکن در روستاهای ایج، جوین و صوفی آباد شهرستان سرخه سمنان است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین شد و تعداد ۱۶۰ پرسش نامه تکمیل و مقایسه سنجش نگرش ساکنین و تحلیل عاملی انجام گرفت. در بخش کیفی از نظرات اعضای شوراها، اداره آب منطقه ای و دهیاری های به منظور تحلیل داده ها و فن تدوین نقشه های ذهنی، تحلیل محتوا استفاده شد. نتایج به دست آمده در بخش تحلیل عاملی بیانگر آن است که مولفه پلیس آب توانسته است در حدود ۴/۸۷% واریانس را تبیین کند و نسبت به مولفه های دیگر اثرگذاری بیشتری داشته است؛ همچنین با توجه نتایج به دست آمده از تحلیل چندمعیاره، مهم ترین دلیل کاهش سفره های آب زیرزمینی در این روستاها بهره برداری بی رویه و بدون نظارت و حفر چاه های غیر مجاز است؛ همچنین کشت محصولات با نیاز آبی بالا باعث ایجاد تنش بیشتر بر منابع آبی منطقه شده است. با توجه به نتایج نوشتار پیش رو و بررسی عوامل موثر در نظارت و بهره برداری مناسب آب های زیرزمینی، استفاده از پلیس آب به مثابه راهکاری کارآمد به منظور نظارت و کنترل بهره برداری غیر اصولی از منابع آب زیرزمینی می تواند موثر باشد. توجه به میزان دانش افراد و فراهم کردن امکانات برای این بخش، اهمیت زیادی دارد؛ بنابراین لازم است درخصوص ایجاد آن در سازمان های مرتبط تمهیدات لازم صورت پذیرد.

آب های زیرزمینی, حفاظت منابع آب, پلیس آب, تحلیل عاملی, شهرستان سرخه