مرضیه شجاعی - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران
کامران شایسته - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران.
بهناز عطاییان - گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر، ایران.

شهرسازی و مناطق شهری اثر قابل توجهی بر آب­وهوای محلی و جهانی دارند. یکی از مهم­ترین این اثرات، تغییرات دمای سطح شهری است که شامل جزایر و چاله­های حرارتی در سطح شهر می­شود. نوشتار پیش رو با هدف بررسی تغییر الگوهای سیمای سرزمین و کارایی سنجه­های سیمای سرزمین در تحلیل تغییرات دمای سطح شهری با استفاده از تصویر ماهواره­ای لندست ۸ در محدوده شهرستان همدان صورت گرفته است. به این­منظور پس از محاسبه دمای سطح زمین، جزایر و چاله­های حرارتی مشخص شد، کاربری­های موجود در این مناطق شناسایی شده و درنهایت سنجه­های سیمای سرزمین در سطح کلاس و سیمای سرزمین با نرم­افزار فراگستات استخراج شد. نتایج این مطالعه نشان داد که بالاترین دما در محدوده مورد مطالعه مربوط به پهرو خاک و فاقد پوشش گیاهی بود؛ به­عبارتی مولفه اصلی چاله­های حرارتی، لکه کشاورزی است درحالی­که، لکه خاک عضو اصلی تشکیل­دهنده جزایر حرارتی است. رابطه دمای سطح زمین با سنجه­ها در سطح سیمای سرزمین نیز بررسی شد، در جزایر بین دما و تراکم لکه، همبستگی منفی و در چاله حرارتی؛ برعکس جزیره حرارتی، دما با سنجه تراکم لکه رابطه مثبت و معنی­دار و با سنجه شاخص تجمع همبستگی منفی داشت. هرچه پیوستگی بین کاربری و الگوهای سیمای سرزمین بیشتر باشد دما پایین­تر و هرچه قطعه­قطعه­شدگی افزایش یابد، روی دما تاثیر افزایشی دارد. نتایج بیانگر آن است که دمای سطح زمین در شهرستان همدان تنها تحت تاثیر ترکیب کاربری و پوشش سطح زمین نیست؛ بلکه پیکره­بندی فضایی و ساختار سیمای سرزمین نیز در آن تاثیرگذار است.

سنجه های سیمای سرزمین, دمای سطح زمین, جزایر حرارتی سطح شهر, چاله های حرارتی سطح شهر