نسرین کاظمی - دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمد سلمانی - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
سید علی بدری - دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
شریف مطوف - استادیار سوانح و بازسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

کنش های متقابل بین شهرها و روستاها جریان هایی را به­وجود آورده­اند که عنصر کلیدی آن مردم هستند. مردمی که در قالب گروه های اجتماعی با ارتباط ها و تماس ها، جریان ایده ها را شکل داده و وابستگی اجتماعی را اجتناب ناپذیر ساخته اند. هدف پژوهش حاضر بررسی پیوندهای جمعیتی بین دو سکونت­گاه شهری - روستایی در قالب شبکه های اجتماعی و تاثیر آن بر خلق سرمایه اجتماعی است. برای دستیابی به این هدف، مهم ترین شاخص های سرمایه اجتماعی استخراج، پرسش­نامه طراحی و در شهرستان های دماوند، فیروزکوه و شمیرانات تکمیل شدند. با توجه به معیارهایی همچون رواج گردشگری خانه های دوم روستاهایی که جریان های جمعیتی بیشتری داشتند انتخاب شدند. این روستاها ۲۲۴۸۷ نفر جمعیت دارند که ۳۷۷ پرسش­نامه به­صورت تصادفی در آن ها تکمیل شد. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل شبکه استفاده شد تا بتوان به­جای پرداختن به ویژگی های سکونت­گاه ها به­صورت مجزا، ساختار روابط دوسویه و متقابل آن ها را بررسی کرد. نتایج نشان می دهند که تراکم پیوندهای برقرارشده برای شهرستان های دماوند، فیروزکوه و شمیرانات، حدود ۶۰% است که این میزان در حد کمابیش مطلوبی است؛ همچنین حدود ۵۰% از این پیوندها دوسویه بوده که با حدود ۶۰% انتقال پذیری، گویای پایداری شبکه است؛ اما در این میان مرکزیت با نقاط شهری بوده و تهران دارای محوریت در شبکه مورد مطالعه است. درمجموع، نتایج بیانگر وجود پیوندهای جمعیتی کمابیش پویا در مناطق مورد مطالعه است. پس از بررسی پیوندهای جمعیتی، شاخص های سرمایه اجتماعی ارزیابی شدند. با توجه به نتایج این بخش و سطح معنی­داری برای هریک از شاخص ها، می توان نتیجه گرفت که پیوندهای جمعیتی بین این دو سکونت­گاه در سطح اطمینان ۹۵% منجر به سرمایه اجتماعی شده است که براساس میانگین ها، در سطحی بالاتر از متوسط، یعنی حدود ۵/۳ (براساس طیف لیکرت) قرار دارند و این بیانگر مطلوبیت این شاخص ها در مناطق مورد مطالعه است.  

پیوندهای جمعیتی, سرمایه اجتماعی, برنامه ریزی منطقه ای, استان تهران (دماوند, فیروزکوه, شمیرانات)