بررسی تراکم، ترکیب سنی و جنسی آهو (Gazella subgutturosa) در پارک ملی گلستان

سابقه و هدف: آهو که در طبقه بندی فهرست سرخ IUCN جزء گونه های درخطر تهدید قرار دارد، توزیع جغرافیایی وسیعی در خاورمیانه، پاکستان، آسیای مرکزی، چین و مغولستان دارد. درباره پویایی شناسی جمعیت، انتخاب زیستگاه، فعالیت های روزانه و سازمان اجتماعی این گونه بررسی بوم شناختی چندانی انجام نشده است. درباره پویایی شناسی جمعیت آهو در کشور ایران نیز اطلاعات اندکی وجود دارد. از میان زوج سمان پارک ملی گلستان، آهو بیشترین آسیب پذیری را نسبت به شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه از خود نشان داده است. هدف از این تحقیق، تعیین پویایی جمعیت آهو در مناطق مختلف پارک ملی گلستان بود. مواد و روش ها: کار میدانی در منطقه پارک ملی گلستان انجام شد. نمونه برداری با استفاده از روش ترانسکت خطی در طول ۲۴ ترانسکت و در ۳ بار بازید از هر یک از ترانسکت ها از بهمن سال ۱۳۹۴ تا تیر سال ۱۳۹۵ انجام شد. داده ها (شامل تعداد، جنس و سن) در هر یک از ۲۴ ترانسکت نمونه برداری شده، جمع آوری شد. برای محاسبه تراکم از نرم افزار DISTANCE ۶.۰ استفاده شد. تفاوت در نرخ بره آوری آهوان با استفاده از آزمون های ناپارامتری کروسکال والیس و من وایتنی سنجیده شد. تمام آزمون های آماری با استفاده از نرم افزارهایMinitab ۱۵  و Ecological Methodology انجام شد. نتایج و بحث: نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل تراکم آهوان نشان داد که بیشترین و کمترین تراکم آهوان به ترتیب در مناطق کهنه سولگرد و رباط است. نسبت جنسی از ۳۳/۱ تا ۸۶/۱ در نوسان بود. به علاوه، نتایج نسبت جنسی نشان داد که جمعیت های آلمه و سولگرد بهترین نسبت جنسی را دارند. تعداد نرهای میان سال به بالا در جمعیت آهوان در جمعیت های مختلف پایین بود. این به معنای آن است که بخش بزرگی از ماده های مستعد تولیدمثل نمی توانند جفت گیری کنند. بسیاری از راه بردهای مدیریتی پیشنهاد افزایش تعداد نرهای بالغ در جمعیت را داده اند تا منجر به افزایش نرخ زادآوری ماده ها شود (Bender, ۲۰۰۲). علاوه بر پایین بودن نرهای میان سال به بالا در جمعیت آهوان در جمعیت های مختلف، به دلیل تعداد محدود ماده های مناسب (۶ ساله و بیشتر) در کل جمعیت، تعداد قابل ملاحظه ای از ماده ها نیز تولیدمثل نکردند. نرها باید زمان بیشتری را صرف جمع آوری ماده ها و دور کردن نرهای رقیب کنند که متعاقب آن نرخ زادآوری کاهش می یابد. به علاوه، بره های زیر یک سال (اعم از نر و ماده) و آهوان خیلی پیر (بیش از ۱۱ سال) به ترتیب بیشترین و کمترین درصد جمعیت آهوان را داشتند. بیشترین درصد بره ها در جمعیت های سولگرد و کهنه میرزابایلو مشاهده شد. این الگوی گروه سنی در بره ها به علت امنیت بالا در مجاورت پاسگاه های محیط بانی بود. تفاوت معنی داری در نرخ بره آوری در مناطق مختلف مشاهده نشد. این الگو با نتایج Varasteh (۲۰۰۴) مطابقت داشت.  نتیجه گیری: با توجه به بررسی حاضر درباره ساختار سنی و جنسی و نیز میزان بره زایی و تراکم آهو و مقایسه آن با گذشته، روشن است که روند کنونی پویایی شناسی جمعیت آهوان در پارک ملی گلستان سیر نزولی داشته و این هشدار جدی است. برای کاهش سرعت سیر نزولی جمعیت و سپس برنامه ریزی دقیق و بلندمدت برای مدیریت جمعیت آهو در پارک ملی گلستان اقدام فوری لازم است.

Keywords:

آهو , ایران , جمعیت , دینامیزم