بررسی تغییرات گستره جنگل های مانگرو با استفاده از RS و GIS (بررسی موردی: مانگروهای استان هرمزگان)

سابقه و هدف: اکوسیستم های مختلف ساحلی، به ویژه مانگروها، تقریبا به صورت دائمی و همزمان، در معرض تنش ها وآشفتگی های چندگانه محیطی (ژئولوژیک، فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک) قرار می گیرند و از نظر ویژگی های شان در طول زمان و مکان، متنوع هستند. نتیجه مستقیم وقوع این تنش ها و آشفتگی ها، کاهش وسعت و سلامتی مانگروها و به دنبال آن تشدید گرمایش جهانی و سایر تغییرات اقلیمی، کاهش کیفیت آب های ساحلی، کاهش تنوع زیستی و تخریب زیستگاه های ساحلی است. با توجه به این پیامدهای نامطلوب ناشی از کاهش وسعت مانگروها، اولویت بندی اقدامات مدیریتی و فراهم آوردن زیرساخت های مطلوب برای جلوگیری یا کاهش گستره این اکوسیستم ها ضروری است. دست یابی به این هدف در گرو آگاهی و اطلاعات کافی و دقیق درباره روند تغییرات ایجاد شده در مانگروها در طول زمان است که می تواند نقش مهمی در کارایی و موفقیت برنامه های احیا و توسعه آنها داشته باشد. بنابراین هدف این پژوهش بررسی تغییرات ایجاد شده در گستره مانگروهای استان هرمزگان در یک دوره زمانی ۳۰ ساله است. مواد و روش ها: در این پژوهش برای بررسی تغییرات گستره مانگروها در طول زمان، از تصاویر ماهواره لندست مربوط به مقاطع زمانی ۱۹۸۶، ۲۰۰۰ و ۲۰۱۶ استفاده شد. پیش پردازش های لازم بر روی تصاویر با استفاده از نرم افزار Idrisi انجام گرفت و پس از استخراج نقشه های پوشش گیاهی مانگرو در مقاطع زمانی ذکر شده، تغییرات گستره مانگروهای زون های رویشگاهی خمیر، قشم، تیاب، سیریک و جاسک در نرم افزار ArcGIS تجزیه و تحلیل شد و مقادیر متوسط تغییرات وسعت رویشگاه ها در دو دوره زمانی قبل و بعد از سال ۲۰۰۰ و نیز تمام دوره ۳۰ ساله محاسبه و بررسی شد. نتایج و بحث: نتایج این پژوهش نشان داد که در میان زون های رویشگاهی مورد بررسی (خمیر، قشم، تیاب، سیریک و جاسک)، زون رویشگاهی خمیر بیشترین مقدار متوسط کاهش وسعت (۶۴/۴- هکتار در سال) و زون رویشگاهی سیریک بیشترین مقدار متوسط افزایش وسعت (۵/۲۳ هکتار در سال) را در دوره ۳۰ ساله داشتند. نتایج همچنین نشان داد که در دوره زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶، زون های رویشگاهی سیریک و قشم به ترتیب بیشترین مقدار متوسط افزایش و کاهش وسعت را در میان زون های مورد بررسی داشتند (به ترتیب با مقادیر متوسط تغییرات وسعت برابر با ۴۷/۳۲ و ۳۸/۲۱- هکتار در سال). تجزیه و تحلیل تغییرات وسعت مانگروها در رویشگاه های مختلف نشان داد که به رغم کاهش وسعت کلیه رویشگاه های مانگرو استان هرمزگان در دوره زمانی پس از سال ۲۰۰۰، رویشگاه سیریک دارای افزایش قابل توجه وسعت در این دوره زمانی نسبت به دوره پیش از سال ۲۰۰۰ بود که دلیل آن جنگل کاری با گونه های حرا و چندل در پهنه های گلی این رویشگاه در سال های اخیر بوده است. نتیجه گیری: نتایج بررسی تغییرات گستره مانگروهای استان هرمزگان نشان داد که روند تغییرات گستره مانگروهای استان هرمزگان در طول دوره ۳۰ ساله از سواحل خلیج فارس به دریای عمان به صورت افزایشی بوده است که نشان دهنده تاثیر عوامل مختلف محیطی بر نحوه تغییرات وسعت مانگروهای استان در طی زمان است. در نهایت می توان گفت نتایج حاصل از این پژوهش می تواند با فراهم آوردن اطلاعات به روز و دقیق در زمینه تغییرات وسعت رویشگاهی استان هرمزگان به برنامه ریزی های اثربخش برای انجام اقدامات حفاظتی و احیای مانگروهای استان کمک قابل توجهی کند.

Keywords:

اکوسیستم های ساحلی , تصاویر ماهواره ای , تغییرات گستره