محمدرضا بمانیان - گروه معماری، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس

گسترش ناموزن شهرها بدون بهره گیری از توان های محیط های طبیعی تعادل بین شهر و طبیعت را مختل نموده است. رود دره های شهری به عنوان یکی از عناصر ساختار اکولوژیکی شهرها می توانند نقش موثری در جهت ایجاد تعادل بین فضای انسان ساخت شهر و طبیعت و ارتباط انسان با طبیعت ایفا نمایند. تهران ، دارای موقعیت جغرافیایی خاصی است که ناشی از همجواری با دامنه های البرز و بالطبع آن حضور رود دره های کوهستانی جاری در بافت شهر می باشد. این رود دره ها می توانند نقش مهمی در زمینه تامین منابع آب شیرین ، کریدورهای طبیعی جریان آب و هوا و محیط های زیست مناسب ، فضاهای گردشگری و سبز و استقرار فعالیت های خدماتی و تفریحی عمومی ایفاء نمایند. در حالی که بررسی وضع موجود رود دره های تهران نشان دهنده آن است که این رود دره ها علاوه بر این که سبب ارتقاء کیفیت محیط زیست ندارند بلکه به سبب دلایل متعدد خود سبب بروز آشفتگی های مختلف شده و کیفیت زندگی را تنزل بخشیده اند. مقاله حاضر با بررسی ادبیات موضوع رود دره ها به بررسی روند برنامه ریزی احیای محیط طبیعی رود دره ها در شهر تهران پرداخته و رود دره ولنجک را به عنوان یک نمونه از این رود دره ها مورد مطالعه قرا رداده و با انجام مطالعات میدانی و بررسی مدارک ، براساس امکانات و فرصت ها، محدودیت ها و تهدیدات، راهبردهایی به عنوان پیشنهادهای اولیه به منظور برنامه ریزی احیای محیط طبیعی رود دره ارائه داده است. نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که تعیین حریم برای رود دره ، ضابطه مند نمودن ساخت و ساز، ایجاد محورهای پیاده پیوسته ، تثبیت جداره های رودخانه ، جلوگیری از اختلاط آب های آلوده با آب آن، حفاظت و گسترش پوشش گیاهی، حفاظت از دیدها و منظرهای باز و منظرسازی های متعدد و تبدیل آن به مکانی مناسب برای مراسمات مختلف و ... می توانند در احیای رود دره ولنجک به عنوان یک شریان حیاتی زیست محیطی ، تفریحی و خدماتی در بهبود کیفیت زندگی در شهر تهران به عنوان یکی از آلوده ترین شهرهای دنیا موثر واقع شود

رود دره, احیا, محیط طبیعی, تهران, ولنجک