منیژه قهرودی تالی - استاد گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
لادن خدری غریب وند - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

تالاب ها باقیمانده دریاچه های بارانی هستند که در اثر پس روی یخچال ها در اواخر عصر پلئیستوسن و غلبه شرایط گرم و توسعه رسوبات تبخیری عصر هولوسن به وجود آمده اند. دریاچه های کویری، پلایاها و لندفرم های مشابه آن در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک، در نتیجه فعالیت های انسانی دچار اختلال و آشفتگی شدند. در حال حاضر، برداشت منابع معدنی و در نتیجه تخریب سطوح پلایا، همچنین بی نظمی در آب ورودی، موجب تحول جدیدی در این ژئوسیستم ها شده است. این تحولات زمینه دگرگونی در میکروفرم های این مناطق را فراهم آورده، به طوری که می توان این دگرگونی را شاهدی بر بی نظمی یا آشوب در سیستم شکل زایی حاضر و گذار آن به سیستم دیگر دانست که به وسیله هندسه فرکتالی قابل بررسی است. در این تحقیق، بررسی های میدانی درباره وضعیت پلایای گاوخونی در جنوب شرق اصفهان و تغییرات ایجاد شده در میکروفرم های آن در زمستان ۱۳۹۳در منطقه انجام شد که طی آن ابعاد ۱۰۹ ترک گلی در زون مرطوب پلایای گاوخونی بررسی شد و از بین آنها ابعاد۶۱ ترک گلی که به خوبی توسعه یافته بودند، محاسبه شدند. با بررسی هندسی فرکتالی محیط-مساحت در میکروفرم ها، میزان آشفتگی آنها بررسی شد. DAP به دست آمده مقادیری بین ۲۷/۱ تا ۴۴/۱ را نشان داد، که گویای آشفتگی در منطقه است. نمودار لگاریتمی نیز ارتباط خطی بین لگاریتم محیط و مساحت فرم های مورد نظر را آشکار ساخت، به طوری که ضریب همبستگی R۲ به دست آمده بزرگتر از ۹۶/۰ بود. افزایش آشفتگی در منطقه، حاکی از تحول سیستم شکل زایی و تبدیل تالاب به اکوسیستمی جدید بوده است که می تواند مخاطرات جدی را در این منطقه به همراه داشته باشد.

گاوخونی, میکرولندفرم, فرکتال, ترک گلی