الهام رجب بیگی - دانش آموخته دکتری فیزیولوژی گیاهی، دانشکده علوم زیستی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
رامین عرفانیان سلیم - دانشجوی دکتری آگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد
سید محمد جعفری - دانش آموخته دکتری اکوسیستماتیک گیاهی، پردیس علوم پایه، دانشگاه تهران، تهران

اقلیم کره زمین می تواند به طور طبیعی یا تحت تاثیر فعالیت های انسانی تغییر کند. انسان مدرن با استفاده از سوخت های فسیلی و تولید گازهای گلخانه ای به این تغییرات اقلیمی دامن زده و سرعت گرمایش جهانی را تسریع کرده است. برای مواجهه با تغییرات اقلیمی دو راهبرد اصلی سازگار شدن و تعدیل شدت را می توان اختیار کرد. در بین موجودات زنده، گیاهان تاثیرات انکار­ناپذیری بر اقلیم داشته و به ویژه در محیط های شهری دارای اثرات متعادل کننده متعددی می باشند. از جمله کارکردهای گیاهان یا فضای سبز شهری عبارتند از خنک سازی، تصفیه هوا، افزایش بازده مصرف انرژی، جذب امواج فرابنفش، کاهش جریانات آبی مخرب سطحی، جلوگیری از فرسایش خاک، کاهش دادن سرعت باد، میزان گرد و غبار و نیز آلودگی های شیمیایی، کارآمدی گیاهان در ارتباط با هرکدام از این کاکردها تابعی از صفات عملکردی ریختی و فیزیولوژیک آن ها می باشد. این مقاله مرور نسبتا جامعی در مورد ارتباط بین کارکردهای مذکور، صفات عملکردی گیاهان و دورنمای مدیریت اثرات نوسانات اقلیمی در مناطق شهری ارائه می دهد. صفات عملکردی نظیر مورفولوژی سطح برگ، اندازه و ارتفاع گیاه، تراکم و الگوی پراکنشی گیاهان، شکل تاج پوش و شاخه بندی گیاه و نیز ویژگی های شکل رویشی و فیزیولوژیک گیاه از اهمیت بالایی در موفقیت گیاهان در رابطه با تعدیل­کنندگی یا کاهش تغییرات اقلیمی برخوردار می باشند. درنظرگرفتن دورنمای محیط های شهری در سایه تغییرات اقلیمی و جایگزینی گونه های شهری بر پایه صفات عملکردی به عنوان یکی از اولویت های مدیریت مناطق شهری از جمله ابرشهر تهران پیشنهاد می گردد.

تغییرات اقلیمی, محیط های شهری, صفات عملکردی گیاهان, تعدیل شدت, سازگارشدن