کاظم نصرتی - دانشیارگروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

پایش و تحلیل شرایط خشکسالی یکی از نیازهای اصلی مدیریت منابع آب است. با توجه به مشکلات کمی نمودن ویژگی های خشکسالی مانند تداوم، شدت و بزرگی خشکسالی، شاخص های متعددی در دهه های اخیر توسعه پیدا نموده اند. یکی از محدودیت های شاخص های رایج مانند شاخص بارندگی استاندارد شده (SPI)۱ عدم لحاظ بیلان آب براساس میزان تبخیر و تعرق می باشد. شاخص بارش- تبخیر و تعرق استاندارد شده (SPEI)۲ براساس بارش و تبخیر و تعرق پتانسیل، بیلان آب را در محاسبه شاخص خشکسالی لحاظ می نماید. هدف از این مطالعه بررسی خشکسالی هواشناسی با استفاده از شاخص بارش-تبخیر و تعرق استاندارد شده در ۱۰ ایستگاه هواشناسی سینوپتیک در گستره اقلیم های مختلف کشور و مقایسه با شاخص بارش استاندارد شده می باشد. به این منظور داده های بارش و دمای ماهانه ایستگاه ها در بازه زمانی ۱۹۷۵ الی ۲۰۰۷ تهیه و شاخص های خشکسالی محاسبه گردید. مقایسه براساس مقادیر شاخص ها و رده های خشکسالی انجام شد. نتایج نشان داد شاخص بارش استاندارد شده و شاخص بارش-تبخیر و تعرق استاندارد شده دارای همبستگی معنی دار بوده اما شاخص بارش تبخیر و تعرق استاندارد شده پاسخ سریع تری نسبت به خشکسالی داشته است. هم چنین با افزایش مقیاس زمانی تداوم خشکسالی افزایش می یابد. با توجه به اهمیت تبخیر و تعرق در بیلان آب در مناطق خشک و نیمه خشک، شاخص بارش-تبخیر و تعرق استاندارد شده می تواند به عنوان شاخصی مناسب در مطالعات خشکسالی مورد استفاده قرار گیرد که مطالعات بیشتر در مقیاس های زمانی و مکانی را نیاز دارد.

تحلیل خشکسالی, شاخص بارش تبخیر و تعرق استاندارد شده, شاخص بارش استاندارد شده, ایران