معصومه رجبی - استاد ژئومورفولوژی دانشگاه تبریز
داود مختاری - گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تبریز
میرابراهیم هاشمیان - دانشگاه تبریز

    مخروط افکنه ها، از بارزترین لندفرم­های ژئومورفولوژی رودخانه­ای هستند که به عنوان  پدیده­ای ژئومورفیک، نسبت به تغییرات تکتونیکی واکنش نشان می­دهند و می­توان از آنها به عنوان ابزاری، جهت شناخت سیمای تکتونیکی مناطق بهره گرفت. در این پژوهش ابتدا ، مخروط افکنه­ها و حوضه­های آبریز مربوطه واقع در دامنه شمالی بزقوش از نظر ویژگی مورفومتری(تعداد، مساحت، حجم، نحوه پراکنش) و فیزیو گرافی(طول، مساحت، ارتفاع)استخراج و با بکارگیری۵شاخص ژئومورفیک(β، AF، BS، Hi، SL)وضعیت نسبی فعالیت تکتونیکی منطفه ارزیابی گردید. پارامترهای مورد نیازپژوهش شامل(R، S، Hوα) و دیگر پارامترها از طریق تهیهDEM منطقه و همچنین رقومی کردن نقشه­های زمین شناسی، گردآوری و جهت انجام محاسبات مربوط به حجم مخروط افکنه­ها به ترتیب از روش­های چرچ ، گیلز و نرخ بالاآمدگی حوضه­های آبریز از مدل نیروی جریان و نرم افزار­های  ArcGIS، CADوMATLAB استفاده گردید. سپس بین نتایج بدست آمده روابط همبستگی برقرار گردید. نتایج نشان داد؛ رابطه معناداری بین مساحت حوضه آبریز(BA) و حجم مخروط ها(V)وجود ندارد، در مقابل رابطه مستقیم و معناداری با ضریب همبستگی۷۸/. بین نرخ بالاآمدگی حوضه­ها و حجم مخروط افکنه­ها مشاهده گردید.در این راستا با تهیه نقشه­های زمین شناسی و موقعیت گسلهای منطقه و همپوشانی آن با محدوده حوضه­های آبریز و مخروط افکنه ها، مشخص گردید که تشکیل مخروط افکنه­های حجیم(بیجند، اله حق) با وجود دو خط گسلی معکوس و نرمال امتدادلغز راستگرد بالادستی(در خروجی حوضه) همخوانی دارد. برطبق نتایج حاصله، در شرایط مورفوکلیمایی کنونی، می­توان تکتونیک را عامل  اصلی در افزایش یا کاهش حجم مخروط افکنه­ها محسوب نمود.

حجم مخروط افکنه, شاخص های ژئومورفیک, نرخ بالاآمدگی, تکتونیک فعال, بزقوش