جواد قهاری - اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی، تبریز، ایران
داود رادمهر - داروخانه دامپزشکی، تبریز، ایران
شیرین محمودی - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه تهران، کرج، ایران

به علت اندازه کوچک جمعیت و ایزوله شدن گوزن قرمز زیرگونه مرال (Cervus elaphus)  در منطقه حفاظت شده ارسباران-آینالو، مقدار هم خونی  بالاست. کنترل جنسیت جهت حفظ اندازه­ موثر جمعیت در حد مناسب، امکان ایجاد هم خونی را کاهش می دهد. هدف از تحقیق حاضر، دستیابی و بهینه سازی تکنیک تعیین جنسیت در گوزن مرال به عنوان روشی مناسب برای تخمین اندازه موثر جمعیت و حفاظت ژنتیکی آن در ارسباران و زیستگاه های کشور می باشد. در این مطالعه نمونه خون از ورید وداجی و ورید دمی گوزن ها به مقدار ۵ سی سی در داخل لوله های حاوی خلا و EDTA  تهیه و به بانک ژن اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی منتقل گردید. روش Duplex PCR بر طبق آغازگرهای کروموزوم (Y) تعیین جنسیت منطبق با ژن DEAD-box Y-linked protein (DBY) جایگاه ریزماهوارک BMC۱۰۰۹ به عنوان کنترل داخلی تکثیر شد. پس از دستیابی به شرایط بهینه تکنیک و تایید جنسیت نمونه های با جنسیت معلوم از پیش تعیین شده، بار دیگر اقدام به جمع آوری مدفوع و استخراج DNA از نمونه های با جنسیت مجهول و تعیین جنسیت آن ها گردید. نتایج این تحقیق با تکرارپذیری بالا، وجود دو باند ۳۱۰-۲۸۰ (ریزماهوارک پلی مورف) و ۱۸۰ جفت باز (bp) در گوزن های نر و ۳۱۰-۲۸۰ (ریزماهوارک پلی مورف) جفت باز (bp) در گوزن های ماده را نشان داد. نتایج ژنوتایپینگ نشان داد که تعداد ۸ ماده و ۱۵ نر شناسایی شد و شاخص اندازه موثر جمعیت (۴) محاسبه گردید.

ارسباران, گوزن قرمز, تعیین جنسیت