مریم غروی الخوانساری - استادیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

عموما در طول عمر خانواده هسته ای تغییراتی به صورت انبساط و انقباض در بعد خانوار قابل طرح است. هدف از طرح این مقاله مطالعه رویکردهای انعطاف پذیری و بهره گیری از آن ها به منظور عرضه راهکارهایی متناسب با تغییرات الگوی خانواده در مسکن معاصر است. پرسش اصلی مقاله این است: آیا طرح مسکن واحد و در عین حال هماهنگ با انبساط و انقباض الگوی خانواده امکان پذیر است و احیانا، با توجه به چه ویژگی هایی می توان انعطاف مسکن در این زمینه را افزایش داد؟ رویکرد تحقیق کیفی است و به دلیل کاربست مباحث نظری پایه در کنار تحلیل و مقایسه نمونه های مسکن انعطاف پذیر معاصر و سنتی، تلاش می شود که به نتایجی کاربردی منتهی گردد. بر اساس بررسی های صورت گرفته، مراحل تغییر در خانواده هسته ای مطالعه و نیازهای فضایی برای هر مرحله پیشنهاد می شود. به منظور تحقق انبساط و انقباض واحد مسکونی در بازه فضاهای مورد نیاز، از راهکارهای قابلیت تفکیک و ادغام واحد مسکونی و قابلیت توسعه بهره گیری می شود. بر اساس تحلیل ها، لازمه قابلیت تفکیک و ادغام در واحد مسکونی استقلال حوزه ها در دسترسی به ورودی ، آشپزخانه، و سرویس های بهداشتی است. پلان های با این ویژگی معمولا به شکل پلان های متوازنی از نظر موقعیت سرویس دهنده ها (سرویس های بهداشتی، آشپزخانه، و ورودی) درمی آیند. همچنین قابلیت تنظیم اتصالات مابین فضاهای چندعملکردی در طراحی داخلی واحدها می تواند پاسخ گویی به تغییرات لازم را در این زمینه ممکن کند. بر اساس تحلیل ها، لازمه تحقق قابلیت توسعه توجه به ویژگی های هویتی و مکانی طرح قبل و بعد از توسعه است. به این منظور حوزه پیش بینی شده برای توسعه مناسب است که حداکثر تا حدود یک سوم سطح اشغال بنا و با عمق مناسب باشد. همچنین مناسب است که این حوزه حداقل از دو جبهه با بنای موجود مجاور باشد و به ارتباط مفید و مستقیم با فضاهای داخل بنا توجه شود. در انتها، جمع بندی دستاوردهای تحقیق در قالب دیاگرام تصویری پیشنهاد می گردد.

انعطافپذیری, قابلیت ادغام و تفکیک, قابلیت توسعه, تغییر الگوی خانواده