حسین طرهانی - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران
پروین پرتوی - دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران

شاید بتوان نطفه آنچه امروز با اصطلاح برنامه ریزی شهری شناخته می شود را در زمانی جستجو کرد که رشد شهرها و مسائل و مشکلات شهری به حدی رسیده بود که منافع عمومی به خطر افتاده و توزیع منابع به صورت ناعادلانه ای درآمده بود. این اوضاع خود دلیلی برای مداخله شهرسازان در شهرها شد تا با مداخله خود در مسائل شهر، وضع نابسامان آن را سامان دهند و دیالکتیک نیازها و منابع را به تعادلی نسبی برسانند. مسئله منفعت عمومی ترجیع بندی است که مباحث برنامه ریزی را به یکدیگر متصل می کند، از همین رو، زمینه ای است که نیازمند بررسی و تعمق بیشتری است.در این پژوهش تلاش شده است که سازوکار تحقق منفعت عمومی تبیین گردد. در این پژوهش از رویکرد کیفی و به منظور جمع آوری داده ها و اطلاعات از شیوه های اسنادی و کتابخانه ای استفاده شده است. نمونه های طرح تجدید حیات شهر مدلین واقع در کشور کلمبیا، طرح بازآفرینی محله ریجنت پارک واقع در شهر تورنتو کانادا، طرح چشم انداز زودس واقع در شهر آمستردام، و برنامه توسعه راهبردی شهر سیدنی که به پشتوانه منابع بین المللی، موفقیت این طرح ها اثبات شده است بررسی و تحلیل شده اند. نتیجه این پژوهش، که با ترکیب نظریه های شهرسازی و تحلیل محتوای طرح های موفق توسعه شهری حاصل شده، دیاگرام سازوکار تحقق منفعت عمومی در نمایی فرایندگونه است. معیارهای اصلی این دیاگرام توزیع عادلانه منابع، توجه به مسائل زیست محیطی، توجه به همه اقشار جامعه، مسکن، اشتغال، هدف گذاری و منفعت یابی، شبکه قدرت، برقراری ارتباطات و تعاملات اجتماعی، انگیزش کنش اجتماعی، آگاهی، و تعهدات اخلاقی و هنجارها و ارزش ها هستند که در شبکه ای از روابط مصور شده اند تا برنامه ریزان و فرایند برنامه ریزی شهری را در مسیر تحقق منفعت عمومی یاری دهند.

منفعت عمومی, نظریههای شهرسازی, طرحهای موفق توسعه شهری, خیر مشترک