میترا حبیبی - دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر تهران
سپیده برزگر - دانشجوی دوره دکتری شهرسازی، دانشگاه هنر تهران

امروزه پیوندهای فضاهای شهری از زمان و مکان گسسته شده اند. نتیجه این امر، گسترش فضاهایی تهی است که قابلیت پاسخ به تجربه زیسته شهروندان را ندارند. برای پرهیز از درغلتیدن به این وادی، باید با نگاهی تحلیلی، به شیوه تولید و سامان دهی فضا، پیوند آن با زمان و مکان و ماهیت پیچیده و لایه های چندگانه آن پرداخت. پیشنهاد هانری لوفور برای این منظور، ضرب آهنگ کاوی است. هدف از این پژوهش، یافتن معیارهای اصلی این نظریه در حوزه مطالعات شهری است. از این رو، با روشی کتابخانه ای و تحلیلی، بر سه نظریه اصلی لوفور، یعنی تولید فضا، جدل سه سویه (تریالکتیک) فضایی، و ضرب آهنگ کاوی، تمرکز و پیشینه نظری، با تکیه بر تجارب پژوهشی مختلف مطالعه شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که ضرب آهنگ های سه دسته فضا در شهر، یعنی فضای دریافته، فضای پنداشته، و فضای زیسته، از مولفه های اقلیم، فرهنگ، و فن تاثیر می پذیرند. معیارهای ضرب آهنگ کاوی در فضای دریافته، شامل تبیین تاثیر متقابل مولفه های کالبدی و اقلیم، فرهنگ و فن، و همچنین تاثیر آن ها بر شیوه ادراک فضا است. در فضای پنداشته با معیارهایی مبتنی بر ابزارهای در دست فن و شیوه های اعمال سلطه از سوی نهادهای فن و تاثیر آن بر ضرب آهنگ ها روبه رو هستیم. در فضای زیسته معیارهای ضرب آهنگ کاوی از حضور در فضا، مناسبت ها، رویدادها، و شکل این حضور تاثیر می گیرند که منجر به بروز چندین ضرب آهنگ می شود. در فضای زیسته است که گروه های مختلف به دنبال از آن خود کردن فضا و مقاومت در برابر فضای پنداشته اند تا از طریق حضور و تجلی ضرب آهنگ های فعالیت هایشان، به مصرف دلخواهانه فضا دست یابند و بدین سان، فضای زیسته و ضرب آهنگ های زندگی روزانه با تاثیر از فرهنگ، اقلیم، و فن نمود می یابد.

فضای شهری, هانری لوفور, تولید فضا, تریالکتیک فضایی, ضرب آهنگ کاوی