پایداری بهره وری عوامل تولید در کشورهای منطقه منا با تاکید بر ردپای اکولوژیکی

سابقه و هدف: توسعه پا یدار، توسعه منابع، محیط زیست و اقتصاد را در بر می گیرد ولی در قرن حاضر تخریب گسترده محیط زیست وکاهش سریع منابع طبیعی بر رشد اقتصادی، رفاه اجتماعی و بهبود سلامت انسان تا ثیر گذاشته است. جهت بررسی اثر این منابع بر توسعهپایدار در مطالعات مختلف، تو لید ناخالص داخلی را به عنوان خروجی بهره وری کل عامل های تولید سنتی درنظر گرفته اند اما توسعه پایدار نهتنها به رشد تولید ناخالص داخلی بلکه به بهبود رفاه انسانی نیز وابسته است. از این رو سنجه توسعه انسانی از نظر مفهومی و معناییمنعکس کننده سنجه کاملی برای توسعه پایدا ر است و مزیت های بیشتری در مقایسه با تولید ناخالص داخلی دارد. سنجه ردپای اکولوژیکینیز میزا ن فشار بر محیط زیست را اندازه گیری می کند که به عنوان عامل اثرگذار بر توسعه پایدار نقش دارد. این مقاله در تلاش است تامحدود یت های تولید ناخالص داخلی به عنوان خروجی و انرژی به عنوان ورودی توسعه پایدار را رفع نماید. از این رو، با درنظر گرفتن ردپایاکولوژیکی به عنوان سنجه ارزیابی محیط زیست و سنجه توسعه انسانی به عنوان سنجه خروجی در بهره وری کل عامل های تولید، سنجهجد ید برای بازتاب توسعه پایدار با نام بهره وری کل عامل های تولید پایدار ارائه گردید .موا د و روش ها : در این مقاله، سنجه های ردپای اکولوژیکی و توسعه انسانی با بهره وری کل عامل های تولید ترکیب و در چارچوب جدیدبهره وری کل عامل های تولید پایدار مورد استفاده قرار گرفت. از روش مالم کوئیست  برای محاسبه تغییرات بهره وری کل عامل های تولیدپایدار در کشورهای منطقه منا طی سال های ۱۹۹۵ - ۲۰۱۶ استفاده شد و جهت بررسی روند همگرایی از آزمون همگرایی سیگما استفادهشد. سنجه مالم کوئست پایدار، به تغییر کارایی و فنی پایدار تجزیه شد. اگر بازده متغیر نسبت به مقیاس فرض شود، کارایی فنی پایدار نیزبه تغییر کارایی خالص و تغییر مقیاس پایدار تفکیک شد .نتایج و بحث : به طور کلی، متوسط بهره وری کل عامل های تولید سالانه در کشورهای منطقه منا ۹۸ / ۰ است که ناشی از ردپای اکولوژیکی،نیروی کار و سرمایه به عنوان فاکتورهای ورودی و سنجه توسعه انسانی به عنوان خروجی است. به غیر از بحین و ترکیه، همه کشورها تاکیدبسیار کمتری بر توسعه پایدار دارند. بحرین با داشتن بالاترین میانگین مالم کوئیست پایدار در رتبه اول و ترکیه در رده دوم قرار دارد. دلیلاین امر را به افزایش ۷۵ درصدی سرما یه در کشور بحرین می توان نسبت داد. با تجزیه میانگین مالم کوئیست پایدار به میانگین مقدار کارایی فنی پایدار نشان داد که تغییر فناوری پایدار رشد نداشته است. کارایی فنی خالص و مقیاس نشان داد که کارایی فنی خالص پا یدار بهبودداشته ولی کارایی مقیاس بهبود نیافته باشد. کشورهای گروه با سنجه توسعه انسانی بسیار بالا و متوسط، کارایی فنی پایدار بالاتر از کشورهایگرو ه با سنجه توسعه انسانی بالا و پایین را دارند، که نشان می دهد کشورهای توسعه یافته تر از نظر کارایی فنی پایدار وضعیت بهتری دارند.کشورهای گروه با سنجه توسعه انسانی بسیار بالا، دارای مقدار کارایی فنی خالص متوسط  ۱ هستند و کشورهای در حال توسعه شکافتوسعه پایدار بیشتری دارند. همگرایی سیگما کشورهای گروه با سنجه توسعه انسانی بالا شامل ایران، کمترین و حداقل نوسان را نشانمی دهد که بیانگر شکاف متعادل در توسعه پایدار بین کشورهای کم و به نسبت توسعه یافته می باشد. اما در گروه کشورهای با سنجه توسعهانسانی بسیار بالا و متوسط همگرایی سیگما به طور گسترده ای در نوسان است که بیانگر عدم پایداری توسعه در این گروه کشورها می باشد .نتیجه گیری: انواع مختلف کشورها با ید مسیرهای مختلفی را بر ای دستیابی به توسعه پایدار مثبت انتخاب کنند. بهره وری کل عامل هایتولید پایدار کشورهای منا با توجه به سطح های مختلف اقتصادی و سطح حفاظت از محیط زیست متفاوت است، بنابراین تدوین سیاست هایمتمایز جهت توسعه پایدار یک ضرورت است. برای دستیابی به توسعه پایدار باید کارایی فنی را ارتقاء داد. ترویج فناوری پایدار نقشیاساسی در توسعه پا یدار دارد. سیاست گذاران باید به تحقیق و توسعه فناوری های پایدار و افزایش آگاهی کارآفرینان درباره حفاظت از محیطزیست بپردازند.

Keywords:

توسعه پایدار , ردپای اکولوژیکی , شاخص مالم کوئیست , شاخص توسعه انسانی