ایمان قلندریان - دانشجوی دوره دکتری شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس
هاشم داداش پور - دانشیار گروه شهرسازی دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس

الگوهای مهاجرت در دوره­های زمانی مختلف اشکال فضایی متفاوتی به خود می گیرد؛ به گونه­ای که شهرستان­ها در شرایط زمانی و مکانی خاص می توانند مهاجر­پذیری/ فرستی بالایی را تجربه کنند. الگوهای نامتوازن مهاجرتی و تجمع و تمرکز آن­ها در اطراف سکونتگاه­های معین که معمولا دارای فعالیت­های مهم اقتصادی و اجتماعی و سیاسی هستند؛ موجب شکل­گیری آرایش فضایی متفاوت با سایر مناطق می­شود. مقاله حاضر با هدف تحلیل الگوهای فضایی مهاجرت در میان شهرستان­های کشور در سال­های ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ و به دنبال شناخت ویژگی­ها و الگوهای فضایی غالب انجام می­شود. روش تحقیق مقاله کمی بوده و رویکرد آن توصیفی- تحلیلی می­باشد و در آن از داده­های سرشماری نفوس و مسکن و  روش­های ترکیبی برای تحلیل یافته­ها بهره گرفته شده است.   نتایج یافته­ها نشان می­دهد که شهرستان­های قرار گرفته در نواحی مرزی که به لحاظ جغرافیایی در حاشیه کشور قرار گرفته اند دارای مهاجر فرستی بالایی بوده و اکثریت شهرستان­های مهاجرپذیر در مرکز کشور قرار دارند. از نظر مساحتی نیز بیشترین مساحت کشور (۶۱ درصد سطح کل کشور) در اختیار شهرستان­هایی است که دارای مهاجر­پذیری بالایی هستند (۹۵ شهرستان). ۸۰ شهرستان مهاجر فرستی بالایی دارند. سایر شهرستان­ها از کمترین پویایی در مهاجرت برخوردار بوده­اند(۷۸ شهرستان). این یافته­ها نشان می­دهد هر چه قدر از مرکز به سمت پیرامون کشور حرکت می کنیم روند مهاجر فرستی تشدید می­شود که حاکی از اختلاف توسعه در این مناطق و  نیازمند توجه ویژه  و سیاستگزاری برای دستیابی به تعادل­های منطقه­ای در نظام برنامه ریزی کشور است.

الگوهای فضایی, مهاجرت, فضای سرزمینی, شهرستان, ایران