مولود خسروی - مربی دانشکده هنر و معماری، دانشگاه پیام نور، واحد تهران شرق

امروزه با پیشرفت علوم انسانی و تکنولوژی بسیاری از تعاریف مرتبط با زندگی انسان ها در حال تغییر و تحولات زیربنایی هستند. در این میان، علاوه بر نمایش و گردآوری و نگهداری آثار، دگرگونی توصیف ناپذیر در تعاریف جدید و نوع نگاه به موزه در دوره معاصر، گرامی داشت مخاطبان و واگذاری کارکردهای موثر در امور آموزش، پژوهش و انتشار مطالب، طی سال هایی که از ایجاد اولین موزه ها تاکنون می گذرد، به تامل بسیار نیاز دارد. از سوی دیگر، با وجود اهمیت جایگاه موزه در حد یک نهاد اجتماعی، در برخی از موزه ها تغییر خاصی به چشم نمی خورد. در کشور ما نیز برخی موزه ها همچنان در رخوت و در برخی موارد تقلیدی از گالری های نمایشی غربی، بدون در نظر گرفتن ساختارهای عملکردی و پشتیبانی های فنی، هستند و به نظر نمی رسد که تعهد قابل ملاحظه ای در قبال جامعه و یا حتی مخاطبین خود داشته باشند. این تفاوت فاحش نگارنده را بر آن داشت تا، با نگاهی دوباره، مولفه های تاثیرگذار اصلی در این خصوص را بررسی و مشخص کند که توجه به تاریخچه و سیر تحولات نهاد موزه چه نکات موثری در شکل گیری کالبد و محتوای موزه از دید طراحان خواهد داشت؟ و گرامی داشت مخاطبان موزه چگونه صورت می گیرد؟ روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی توام از دو روش توصیفی و تحلیلی است و ضمن استفاده از منابع مکتوب، از مصاحبه با طراحان و موزه داران پژوهشگر به منظور شفاف کردن و تعمیق پاسخ گویی به پرسش های تحقیق بهره زیادی گرفته شده است. این مقاله در سه بخش اصلی تنظیم شده است که ابتدا به هویت شناسی موزه، پس از آن به محتوای موزه، و سپس به کالبد و تنوع کالبدی آن پرداخته و زیرمجموعه های این موارد از جمله مخاطب شناسی بررسی شده است. همچنین در نتیجه گیری و جمع بندی مقاله به این موضوع اشاره می شود که ضروری است با نگاهی دوباره به ریشه های شکل گیری موزه، تعاریف و تحولات و وظایف حیاتی آن، به مثابه یک نهاد اجتماعی، موجبات پرداختن به طراحی کالبد و محتوای هر موزه، به منزله یک اثر معماری و پذیرای حضور مخاطبین تبیین شود. همچنین در این مقاله به ضرورت توجه به دستیابی به یک برنامه مرجع در شکل گیری محتوا و کالبد و تعامل دوجانبه میان طراحان و موز ه داران در همه مراحل از تبیین صورت مسئله و خلق سناریوی هر موزه تا پایان طراحی و اجرا توجه شده است.

نهاد موزه, کالبد موزه, محتوای موزه, تنوع کالبدی موزه, معماری موزه, مخاطب موزه