نقش «منظر روزانه» در کیفیت فضاهای شهری مورد پژوهی: مسیر خوابگاه کوی دختران در دانشگاه شهید بهشتی

طبیعت و محیط به مثابه الگو و پناهگاهی برای انسان، همواره منبع الهام و به ویژه ارضاکننده حس زیبایی و پاسخ گوی بسیاری از نیازهای زندگی بوده است. «منظر روزانه» نیز، که دربردارنده بسیاری از ویژگی های محیط طبیعی است، در مقیاس های گوناگون زمینه ساز ارتباط انسان و درک شرایط و عناصر پیرامون او می شود. به علاوه، منظر روزانه و جنبه های متفاوت آن در زمان ها و مکان های گوناگون بر تعاملات و فعالیت های روزمره مردم تاثیر می گذارد و در شکل گیری و شناخت بیشتر فرایندهای اجتماعی و مخصوصا ساختارها و عناصر منظر نقش به شدت مهمی دارد. بر اساس مطالعات، با وجود اهمیت ویژگی مناظری که همه روزه در معرض فعالیت ها و روند زندگی مردم در فضاهای شهری است؛ اما، آن گونه که شایسته است، به اهمیت و نقش این مناظر روزانه در کیفیت بخشی و چگونگی شرایط زندگی شهری توجه نمی شود. میزان توجه متخصصان برنامه ریزی و طراحی، که در تعامل بیشتر با منظر و فضاهای باز و سبز شهری هستند، نیز مورد سوال است. از آنجا که رابطه مطلوب و معنی دار میان مردم و محیط طبیعی و منظر در فعالیت های روزانه زندگی همانند گذشته نیست، هدف در این پژوهش تبیین مفهوم و جنبه های اصلی منظر روزانه و تاثیر آن بر ادراک انسانی از دیدگاه معماری منظر است و برای ارزیابی بصری منظر روزانه، مورد پژوهی بخشی از مسیر تردد دانشجویان در محدوده خوابگاه کوی دختران دانشگاه شهید بهشتی تعیین شد.بر اساس روش ترکیبی کیفی و کمی، برای شناسایی خصوصیات منظر و به طور خاص سنجش ویژگی های منظر روزانه، با تکیه بر نظریه های متخصصان و صاحب نظران رشته، تصویر ذهنی ۴۰ نفر از دانشجویان دختر ساکن خوابگاه، مخاطبین اصلی منظر روزانه در این مکان، ارزیابی شد. بدین ترتیب، داده های حاصل از پیمایش میدانی جامعه مورد مطالعه نیز با استفاده از روش آنتروپی شانون تجزیه وتحلیل شد. یافته های پژوهش، ضمن مشخص کردن برخی جنبه های مهم منظر روزانه و تدقیق ویژگی های ادراک آن، نشان داد که برای دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی مولفه های کیفی خوانایی با ضریب اهمیت ۲۵۱۰۵/۰، پیچیدگی با ضریب اهمیت ۲۵۰۲۵/۰، پیوستگی با ضریب اهمیت ۲۵۰۲۰/۰، و رمز و راز با ضریب اهمیت ۲۴۸۴۸/۰ به ترتیب بیشترین اولویت را در میان افراد مورد آزمون دارند. بدیهی است که نتایج پژوهش، با تعیین اولویت های استفاده کنندگان در مولفه های منظر روزانه و در زمینه فعالیت های معماری، معماری منظر، و طراحی شهری، می تواند به توسعه و تعمیم اهداف کیفی و کمی محیطی در فرایند برنامه ریزی و طراحی فضاهای شهری کمک کند. 

Keywords:

ارزیابی بصری , معماری منظر , منظر روزانه , فضاهای شهری