فرهاد شریعت راد - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی
حمید ندیمی - استاد دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

در پژوهش­های طراحی در سال­های اخیر به سازوکار شناختی طراحان و راه­های دانستن و اندیشیدن آن ها توجه شده و در عین حال مطالعات خبرگی طراحی برای بررسی رفتار و اندیشیدن طراحان خبره رونق گرفته است. این مطالعات ضمن آنکه ابعاد واقعی­تری از ماهیت طراحی و مسئله هایی که طراحان با آن سروکار دارند را به دست داده، تبعات مثبتی در حوزه آموزش طراحی داشته و مدل­های آموزشی به کار گرفته شده در کارگاه­های طراحی را واقع­گرایانه­تر و موثرتر ساخته است. یکی از راهبردهایی که طراحان، در زمره فعالیت­های تعریف مسئله، در مواجهه با مسئله های باز و بدساختار طراحی به کار می­گیرند و با اتکا به آن می توانند پیچیدگی­های مسئله را اداره کنند، «قاب بندی مسئله» است. در مقاله حاضر که بخش اعظم آن مبتنی بر یافته­های پژوهش دکتری نویسنده مسئول است، زمینه هایی که اهمیت مفهوم قاب بندی مسئله طراحی را توجیه می کنند، و نیز نقش و جایگاه این مرحله حساس و تعیین­کننده در فرایند طراحی تبیین می شود. طراحان در قاب بندی مسئله، جنبه­های مهم مسئله را برگزیده و با ایجاد ارتباط میان آن ها مسئله­ای تازه­ تعریف می کنند و به آن پاسخ می­دهند. سپس با تامل بر پاسخ خود و بررسی بازخوردهای آن، در صورت نیاز مسئله را دوباره قاب بندی می کنند. در این میان، «قاب اولیه»ی مسئله، به مثابه نخستین بازنمایی ذهنی طراح از مسئله، تشخیص مهم­ترین جنبه­های مسئله در نخستین رویارویی وی با مسئله است و در مقاله حاضر به مثابه عنصری بسیار تاثیرگذار بر ادامه مسیر فرایند طراحی و برایند آن معرفی می شود.   

مسئله طراحی, قاب بندی مسئله, قاب اولیه مسئله, فرایند طراحی