احمد اصغریان جدی - دانشیار دانشکده معماری دانشگاه شهید بهشتی
مهناز قبادی - کارشناسی ارشد جامعه شناسی، دانشگاه الزهرا

در جنگ تحمیلی عل یرغم محدودی تهای فراوان، بخصوص در ترابری و امکانات، پشتیبانی درمانی موفقی شکل گرفت و درنهایت یکی از پیچیده ترین و ناشناخته ترین جنبه های مدیریت و برنامه ریزی، یعنی بیمارستان صحرایی » مدیریت امداد به مجروحان، در طراحی و ساخت تجلی یافت، بیمارستانی در تیررس دشمن، با داشتن امکان « ضد انفجار عمل های جراحی حساس در آن. با توجه به سوابق درخشان پشتیبانی درمانی در ایران از یک سو و انقطاع از اندوخته تاریخی به دلیل پی ریزی بسترهای وابستگی در مهندسی و طب نظامی در دوران پیش از انقلاب اسلامی از سوی دیگر، این موفقیت اهمیت ویژه ای می یابد. پشتیبانی از مجروحین نبرد در آن زمان حداقل نیازمند همکاری دو تخصص مهم طب نظامی و مهندسی نظامی با یکدیگر در فضای اجتماعی دفاع در ایران بود. این همکاری به خوبی و در بیمارستان های صحرایی با عرضه بهترین خدمات ممکن صورت گرفت. روش تحقیق در این پژوهش در درجه اول مبتنی بر مشارکت مستقیم و کار میدانی گسترده نویسنده مسئول در ساخت بیمارستان صحرایی در زمان جنگ تحمیلی است. پس از آن نیز به بررسی و مطالعه کتابخانه ای در زمینه موضوع و مراجعه به اسناد دست اول پرداخته شده است.در این مقاله ابتدا پیشینه امر پشتیبانی درمانی و بسترهای وابستگی در مهندسی و طب نظامی در دوران پیش از انقلاب اسلامی، و سپس سطوح پشتیبانی درمانی و سیر اقدامات مهندسی نظامی متناسب با آن، از آغاز تا فرجام جنگ تحمیلی بررسی شده است. بر اساس یافته ها پاسخگویی به مسئله « مجروحیت » در فضای اجتماعی دفاع سبب شد که خلاقیتی بی نظیر در طب و مهندسی نظامی، یعنی طراحی و ساخت بیمارستان صحرایی ضد انفجار در خطوط اول جبهه شکل گیرد که در جنگ های مدرن دنیا سابقه نداشت. روند بهبود مستمر در همه مراحل پشتیبانی درمانی، بخصوص در رشد مهندسی نظامی مرتبط با طب نظامی، قابل مشاهده است. تجارب متعدد اولیه در زمینه پشتیبانی درمانی، از برپایی چادر گرفته تا نصب کانکس صحرایی ، مقدمات بیمارستان صحرایی ضد انفجار» لازم را برای ارتقای پشتیبانی درمانی و طراحی و ساخت که نیازی حیاتی در جنگ تحمیلی بود، فراهم کردند.

بیمارستان صحرایی ضد انفجار, طب نظامی, مهندسی نظامی, فضای اجتماعی دفاع, پشتیبانی درمانی, بهبود مستمر, میراث مهندسی