زهره تفضلی - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

آموزش دانشگاهی نوعی از آموزش است که در دوره جدید به حوزه معماری وارد شده است، این نوع آموزش فرض ها و مقتضیات خود را به طور ضمنی بر معماری حمل می کند. یکی از فرض های اساسی آموزش دانشگاهی معماری فهم «معماری به منزله یک رشته یا دیسیپلین دانشگاهی» است. ساخت گشایی از این فرض اساسی برای فهم موقعیت امروزین معماری بسیار مهم است.مطالعه تاریخی مفهوم دیسیپلین نشان می دهد که این مفهوم، ضمن حمل معنای انضباط و قدرت، متضمن مفاهیم متنوعی چون شاخه های دانش، طایفه ها، یا قبیله های دانشوران و متخصصان، و برنامه یا چارچوب نظام آموزشی نیز هست. درواقع دیسیپلین مفهومی است با معانی متعدد تاریخی که لایه لایه بر هم نشسته اند، که با اطلاق مفهوم دیسیپلین به معماری، مجموعه این معانی و پیش فرض ها و مقتضیات آن ها به طور ضمنی به حوزه معماری وارد می شود، و معماری را مخاطب پرسش هایی قرار می دهد که موجب انکشاف آن در سویه هایی خاص می شود و هم زمان برخی وجوه معماری را فرومی بندد.از جمله این انکشاف های خاص می توان به این وضعیت های آشنا در حوزه معماری اشاره کرد: تفکیک و پاره پاره شدن وجوه مختلف معماری، فهم معماری به منزله دانش صرف، طرد وجه حرفه ای معماری، جهت گیری های دائما متغیر رشته معماری، و تعارضات مداوم در باب مرزهای رشته، و درون و بیرون معماری.بازخوانی معانی تاریخی دیسیپلین این فرض ها و پرسش ها و تاثیرات آن ها در حوزه معماری را آشکار می کند. تا کنون در پیوند معماری و دیسیپلین، معماری متاثر از قدرت و نظام دیسیپلین بوده است. اما در عین حال دیسیپلین امکان هایی نیز برای انکشاف های دیگر دارد، که شاید در پیوند زاینده معماری و دیسیپلین آشکار شود و در استعاره ای دیگر با خواندن دیسیپلین به منزله معماری.

کلیدواژگان: فهم معماری. آموزش معماری, دیسیپلین, رشته دانشگاهی, تاریخ مفاهیم