محمد جواد بینا - کارشناس ارشد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهیدبهشتی
لادن اعتضادی - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی

کوشک هشت بهشت یکی از  بناهای باغ های دولت خانه صفوی در اصفهان است و در میانه باغ بلبل قرار بوده است. اگرچه امروزه تنها کوشک به جای مانده و باغ بلبل با تغییرات بسیار به بوستانی شهری تبدیل شده، اما می توان با بررسی های میدانی کوشک و بررسی اسناد تاریخی مرتبط، از چگونگی ارتباط این بنا با باغ بلبل آگاه شد. موضوع این مقاله استخراج و خوانش آداب معماری به کار رفته در این کوشک است که امکان نظاره کیفی طبیعت باغ را فراهم می آورده است. به این منظور، در ابتدا "نظرگاه" تعریف و شان آن تبیین شده است. سپس شرحی از کوشک هشت بهشت و باغ بلبل بیان شده و پس از آن، رابطه میان کوشک و باغ، مبتنی بر فعل نظر و  در دو وجه دیدن و ندیدن بررسی شده است. آداب استخراجی از این بررسی، حاوی نکاتی قابل توجه در زمینه چگونگی برقراری ارتباط میان معماری و طبیعت است. در نهایت در پژوهش حاضر نشان داده می شود، آداب معماری این بنا چنان است که از آن نظرگاهی فاخر و گشوده به باغ ساخته و آن را شایسته مقام کوشک کرده است تا بتوان نظاره طبیعت را که وجه مهمی از ارتباط انسان ، طبیعت و معماری در  باغ ایرانی است، در این بنا در مرتبه ای شایان توجه ملاحظه کرد.

نظرگاه, کوشک, ایوان, هشت بهشت, باغ, باغ بلبل, معماری, آداب معماری