سیداحسان میرهاشمی روته - کارشناس ارشد مرمت ابنیه و بافتهای تاریخی و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی

در گذشته، در پژوهش های معماری، معمولا به دنبال پاسخ گویی به دو پرسش چرایی و چگونگی ساخت بوده اند. در این میان مطالعات میدانی مختلفی در حوزه فنون ساخت به رشته تحریر در آمده و حکمت ساخت، که ارزش ها و اندیشه های ورای آن را مبرهن می کند، تا حدی مغفول مانده است. شناخت و حفظ این ارزش ها جان مایه "سنت معماری ایرانی" و پژوهش در این حیطه ضروری است. دفاع  از شهر و عناصر مرتبط با آن، که در دوره های تاریخی، با اندیشه و جهان بینی های مختلفی شکل گرفته، یکی از ارزش های مستتر در بافت های تاریخی است. دفاع شامل دو وجه عامل و غیرعامل می شود که نوع اول به سلاح های جنگی وابستگی دارد و نوع دوم تمهیداتی است که موجب کاهش و یا جلوگیری از آسیب می گردد. محدوده این پژوهش بررسی دفاع غیرعامل و عناصر وابسته به آن در شهر عقدا است. این شهر از توابع استان یزد و شهرستان اردکان است و بسیاری از عناصر دفاع غیرعامل مانند انواع قلعه، رباط، خندق، و... در آن نهفته است. هدف در این پژوهش تلاش برای معرفی حکمت ساخت مجموعه، با توجه به دفاع غیرعامل در دوره های تاریخی تعیین شده است و به این منظور پرسش هایی مانند چگونگی تاثیر دفاع بر بافت مجتمع های زیستی و عقدا، چگونگی تغییر سیستم دفاعی، با تغییر جهان بینی ها و نقش رباط ها در مقاومت اعتقادی و حفاظت از راه ها، مطرح شده است. داده های این پژوهش، میدانی و کتابخانه ای گردآوری شده و با قرارگیری در چارچوب پژوهش های کیفی، با روش های توصیفی، تحلیلی، و تفسیری، سعی در تبیین هدف شده است. طبقه بندی دفاع غیرعامل در دوره های تاریخی مختلف در مجتمع های زیستی، تاثیر دفاع بر سیمای کالبدی یک بافت باارزش و طبقه بندی کاربردهای رباط در ادوار مختلف، برخی دستاوردهای این پژوهش هستند

شهر عقدا, معماری دفاعی, رباط ها, دفاع و شکل کالبدی شهر