شمین گلرخ - .دانشجوی دکترای طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی

وقوع هر پدیده ای، به دلیل تغییر در ویژگی های بافت، با همه ابعاد از « فرسودگی بافت » زندگی ساکنان آن پیوند دارد. بنا بر این پدیده ابعاد مختلفی قابل تامل است. منزلت یک بافت برای شهروندان، یعنی مکان زندگی آن ها، تنها وابسته به ویژگی ها و داشته هایی کالبدی و کارکردی نیست، بلکه وابسته به نسبتی است که فرد میان خود و ویژگی های مکان تعریف می کند و بدین دلیل آن مکان برایش معنادار می شود. چنان که گاه برای حفظ یک مکان و بهبود آن می کوشد و گاه آن را رها می کند. در این مقاله سخن از فرسودگی در نظر « مکان » بافت شهری است، مفهوم بافت شهری به مثابه گرفته می شود و به وضعیت فرسودگی مکان با تاکید بر ابعاد معنایی آن و از موضع روان شناختی نگریسته می شود. از این موضع، فرسودگی یک بافت وضعیتی است که در آن، معنای یک بافت برای شهروندان، از جایی مطلوب برای زندگی، به جایی نامطلوب تنزل می یابد و فرد تمایلی به زندگی در آن مکان ندارد. موضوع معنای مکان در ادبیات نظری تحت مفاهیم مختلفی مطرح شده است. آنچه در این مقاله بدان پرداخته خواهد شد، نسبتی است که این مکان ها با کانسپت"خود" و هویت فرد برقرار می کند. از این رو با تکیه بر مفهومگ هویت مکانی" به بررسی چنین وضعیتی خواهیم پرداخت. مفهوم هویت مکانی در ادبیات روان شناسی پرداختن به اهمیت مکان در فرایند هویت یابی فرد است. مکآن هایی که افراد در آن هازندگی کرده اند بر ترجیحات محیطی آن ها و نوع مکانی که به دنبالش هستند یا ترجیح می دهند تاثیر می گذارد. برک ول چهار اصل را برای شکل گیری هویت فرد برمی شمارد: نیاز به تمایز، تداوم، عزت نفس، و خودکارایی. مطالعات نشان داده است که همه این ابعاد هویت، جنبه مکانی دارند. بدین دلیل فرسودگی مکان را می توان در قالب وضعیتی توصیف کرد که طی آن، فرد ارزیابی ای منفی از نسبت میان خود و مکان دارد. یا به بیان دیگر برای فرد به واسطه وجود آن مکان، احساس تمایز، تداوم، عزت نفس، و خودکارایی حاصل نمی شود.

فرسودگی, مکان, معنا, رابطه انسان مکان, هویت مکانی, نیازهای انسان, کیفیت های مکان