اکرم تهرانی فرد - گروه زیست شناسی دریا، واحدلاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران
اعظم مشفق - گروه زیست شناسی دریا، واحدلاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران
ساناز نسرین نوکنده - گروه زیست شناسی دریا، واحدلاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران

 هدف از تحقیق حاضر بررسی روند تغییرات برخی ازفاکتورهای خون، ایمنی، یون­ ها، بافت­ شناسی بیضه و هورمونی ماهی سفید و رابطه آن با سن ماهی(Rutilus kutum) در فصول زمستان و بهار در منطقه چاف وچمخاله استان گیلان از بهمن ۱۳۹۴ تا اردیبهشت ۱۳۹۵در منطقه چمخاله و نیز تعیین رابطه رگرسیونی سن ماهی و میزان هورمون ­ها بوده است. جهت انجام تحقیق حاضر، ۲۴ ماهی مولد نرصید گردید. نمونه­ های خون جهت اندازه­ گیری فاکتورهای خونی (گلبول­ های سفید و قرمز، هموگلوبین، هماتوکریت)، ایمنی (IgM و لیزوزیم)، یون ­ها (کلسیم، سدیم، پتاسیم و منیزیم) و هورمون­ ها (استرادیول و پروژسترون) جمع ­آوری گردید. مقاطع بافتی نیز از بیضه تهیه و مورد مشاهده قرار گرفت. هم­ چنین از فلس ماهیان جهت تعیین سن نمونه ­برداری شد. نتایج این تحقیق حاکی از افزایش میزان هورمون ­های مورد بررسی هم ­زمان با تکامل بیضه بوده است. هم­ چنین تفاوت معنی ­داری در میزان هورمون­ ها در برخی از ماه ­های نمونه ­برداری در این منطقه مشاهده و بیش ­ترین میزان هورمون­ های پروژسترون و استرادیول در منطقه چمخاله به ترتیب در ماهیان ۴ و ۵ ساله مشاهده شد (پروژسترون چمخاله  ۰/۰۲±۰/۳۳ و چاف ۰/۰۱±۰/۳۱ در اردیبهشت ماه). نتایج این تحقیق حاکی از بروز تغییرات در فاکتورهای ا ندازه­ گیری شده هم ­زمان با تکامل بیضه بوده است. به ­طوری ­که میزان هورمون پروژسترون طی ماه ­های مختلف تغییرات معنی ­داری نمود و در اردیبهشت ماه به بیش ترین مقدار رسید (۰/۰۵>P) اما میزان استرادیول از بهمن ماه شروع به افزایش نمود (۰/۰۵>P) و تا اردیبهشت ماه در اوج باقی ماند. (۹/۲±۱/۰) میزان یون ­ها نیز از اسفند یا بهمن ماه روندی کاهشی را درپیش گرفت و میزان آن­ ها در اردیبهشت ماه به کم ­ترین حد خود رسید کلسیم ۰±۱۲/۵، منیزیم ۰/۱۵± ۵/۸، سدیم ۲±۱۴۵ و پتاسیم ۰/۰۵±۰/۷ (۰/۰۵>P). میزان برخی فاکتورهای خونی (ازجمله تعداد گلبول­ های سفید و قرمز، هموگلوبین وهماتوکریت) درمراحل نهایی رسیدگی جنسی افزایش معنی ­داری یافت. به ­طوری ­که گلبول ­های قرمز خون ۱۰۰۰۰۰±۱۸۵۰۰۰۰، گلبول­ های سفید خون ۳۵۰±۶۱۵۰، هموگلوبین ۰/۶۵±۱۱/۸۵، هماتوکریت  ۳/۵±۵۸/۶ (۰/۰۵>p) اما میزان لیزوزیم و Igm در اردیبهشت ماه درکم­ترین میزان خود قرار داشتند، لیزوزیم  ۲± ۲۳ و Igm  ۱±۲۶ بود (۰/۰۵>P). در رابطه با میزان IgM سرم خون ماهی سفید نر دریای خزر طی ماه ­های بهمن تا اردیبهشت، تفاوت معنی­ داری در دو منطقه چاف و چمخاله، مشاهده نگردید و روند تغییرات این عامل تقریبا ثابت بوده است و مراحل مختلف رسیدگی جنسی طی ماه ­های منتهی به رسیدگی کامل جنسی و تکامل بیضه تاثیری بر تغییر میزان این عامل نداشته است.

ماهی سفید دریای خزر (Rutilus kutum), چاف, چمخاله, هورمون جنسی, بافت شناسی, لیزوزیم