شناسایی و بررسی تراکم و پراکنش فیتوپلانکتونی سد مخزنی کارده در خراسان رضوی

به­ منظور شناسایی و بررسی تراکم و پراکنش فیتوپلانکتونی، نمونه ­برداری طی ۶ مرحله از فروردین لغایت اسفندماه ۱۳۹۴ در دریاچه مخزنی سد کارده مشهد انجام پذیرفت. نمونه­برداری فیتوپلانکتونی به ­صورت افقی و عمودی از اعماق مختلف (لایه ­های ۰ ،  ۵ ، ۱۰ ، ۲۰ متری) توسط برداشت آب با دستگاه روتنر و رساندن به حجم ۱۰ لیتر، همگن کردن و در نهایت برداشت یک لیتر از آن صورت گرفت. نمونه ­ها با فرمالین به نسبت ۴ درصد تثبیت و در آزمایشگاه با استفاده از محفظه ­های ۵ میلی ­لیتر و میکروسکوپ معکوس مورد شناسایی و شمارش قرار گرفتند. در این بررسی در مجموع ۳۵ جنس در ۶ شاخه فیتوپلانکتونی شناسایی گردید. از بین جنس­ های شناسایی شده ۸ جنس مربوط به شاخه جلبک­ های دیاتوم (acillariophyta)، یک جنس مربوط به شاخه اگلنافیتا (Euglenophyta)، سیزده جنس مربوط به شاخه جلبک ­های سبز (Chlorophyta)، سه جنس مربوط به شاخه پیروفیتا (Pyrrophyta)، دو جنس مربوط به شاخه کریزوفیتا (Chrysophyta) و ۵ جنس مربوط به شاخه سیانوباکترها (Cyanophyta) تعلق داشتند. غالبیت فیتوپلانکتونی در این سد مخزنی با شاخه باسیلاریوفیتا که ۷۳/۸ درصد جمعیت سالانه را دارا بودند و نمونه ­های غالب آن جنس­ های Cyclotella، Navicula و Synedra می­ باشند. شاخه کریزوفیتا با فراوانی ۱۲/۲ درصد که جنس­ های غالب آن به­ ترتیب فراوانی Dinobryon و Synura و شاخه جلبک­ های سبز با فراوانی ۸/۲ درصد که جنس ­های غالب آن Scenedesmus، Cosmarium و Tetraedron به­ ترتیب رتبه ­های فراوانی را در طی سال ۹۴ نشان دادند. میانگین بیش ­ترین تراکم سلول­ های فیتوپلانکتونی در تمامی ماه ­های نمونه ­برداری به شاخه جلبک ­های دیاتوم بود. میانگین فراوانی سالانه کل شاخه ­های فیتوپلانکتونی ۱۱۴۵۶±۶۹۵۰۰۴۴۹ عدد در لیتر بوده که در فصل بهار با فراوانی ۴۶۷۸۹۲±۲۵۰۴۴۰۶۴ عدد در لیتر بالاترین تراکم را نشان داد. فراوانی شاخه­ های فیتوپلانکتونی در فصول تابستان، پائیز و زمستان به ­ترتیب با تراکم فراوانی ۱۷۳۲۳۸۳۰، ۱۰۷۸۶۰۸۸ و ۱۶۳۴۶۴۶۷ عدد در لیتر برآورد گردید. حداکثر فراوانی فیتوپلانکتونی در ایستگاه­ های یک (تاج سد) با فراوانی ۷۵۸۹۹۳۲، ایستگاه سه (انتهای دریاچه) با فراوانی ۶۶۳۷۸۰۰ و ایستگاه دو (بخش میانی دریاچه) با فراوانی ۵۴۹۵۷۳۲ عدد در لیتر مشاهده شد. با توجه به شاخص ­های تروفی و با توجه به ­میزان حد شفافیت، مقادیر فسفات، نیتروژن و کلروفیل a حاصله از داده­ های فیزیکی و شیمیایی، سد مخزنی کارده در حد دریاچه ­های مزوتروف کم قرار می ­گیرد. طبق آزمون­ های غیرپارامتریک کروسکال – والیس و من – ویتنی بین فراوانی فیتوپلانکتونی در ایستگاه ­ها و ماه های مختلف اختلاف معنی ­دار آماری وجود داشت (۰/۰۵>p). در بررسی فصول نیز فصل بهار با سه فصل دیگر این اختلاف معنی ­دار را نشان داد (۰/۰۵>p). 

Keywords:

فیتوپلانکتون , تراکم , پراکنش , سد مخزنی کارده , خراسان رضوی