علی لطفی - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان
مژگان زارع شهرکی - گروه شیلات، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه صنعتی اصفهان

جوامع بزرگ بی مهرگان کفزی در رسوبات کف بستر اکوسیستم های آبی ساکن هستند و می توانند به ­عنوان شاخص برای ارزیابی کیفیت محیط های آبی استفاده شوند. به ­منظور ارزیابی جوامع کفزی دریاچه سد کمال صالح استان مرکزی، نمونه برداری به ­صورت فصلی در ۵ ایستگاه انجام گردید. نمونه برداری با استفاده از دستگاه نمونه بردار رسوب با ابعاد ۲۰×۲۰ سانتی متر انجام شد. درجه حرارت آب سطح دریاچه کمینه ۷/۶ و بیشینه ۲۱/۲  درجه سانتی­ گراد به­ ترتیب در فصل زمستان و تابستان و غلظت اکسیژن محلول درآب­ های سطحی دریاچه طی دوره بررسی با میانگین ۱/۵±۸/۰۷ میلی گرم در لیتر در محدوده کمینه ۶/۴۴ میلی گرم بر لیتر و بیشینه ۱۰/۱۲میلی گرم در لیتر به ­ترتیب در فصول تابستان و زمستان در نوسان بود. بیشینه عمق آب در فصل زمستان برابر ۱۸/۲ و کمینه آن در پاییز برابر ۱۴ متر و میانگین آن برابر ۱۶/۸ متر اندازه­ گیری شد. در این مطالعه جنس هایی از خانواده های Naididae، Chironomidae، Viviparidae، Valvatidae، Coenagrionidae و Lymnaeidae مشاهده شد. جنس غالب در تمام فصول نمونه برداری و در تمامی ایستگاه ها توبیفیکس گزارش شد. بیشینه تراکم کفزی مشاهده شده ۱۸/۳۹±۱۱۵/۶۴ (تعداد در متر مربع) و کمینه آن ۱۳/۶۳±۳۴/۲۲ به ­ترتیب در بهار و پاییز گزارش شد. مقدار شاخص تنوع در دریاچه سد کمال صالح در محدوده حداکثر ۰/۸۸ و حداقل ۰/۲۹ متغیر بود. بررسی شاخص تنوع شانون نشان داد که بیش ­ترین و کم ­ترین مقدار این شاخص به ­ترتیب در بهار و  زمستان بوده است. هم­ چنین بیش ­ترین و کم ­ترین میزان شاخص غالبیت سیمپسون به ­ترتیب در پائیز و زمستان و میزان شاخص غنای مارگالف به ­ترتیب در تابستان و زمستان بود. تنوع کم جانوران کفزی دریاچه را می توان به عدم بستر مناسب برای استقرار و کمبود مواد مغذی به ­دلیل جوان بودن دریاچه نسبت داد. به ­نظر می رسد ساختار بستر، میزان مواد مغذی و فشار چرا از عوامل موثر بر سکنی گزینی کفزیان در دریاچه سد کمال صالح اراک می باشند.

سد کمال صالح, بزرگ بی مهرگان کفزی, کیفیت آب, ارزیابی