از دهه ۱۸۲۰ به بعد، احزاب به عنوان راهکاری برای تحقق مردم سالاری پدیدار و در اداره کشورها صاحب نقش گردیدند. در ایران نیز در پی مشروطه، احزاب شروع به فعالیت نمودند. اما متاثر از شرایط، نقش آنها در حاکمیت متفاوت بود. در این مقاله با روش هرمنوتیک مولف محور به عنوان گامی در سیر تکاملی تحقیقات در زمینه جایگاه احزاب در ایران، چگونگی نگرش و نقش هاشمی رفسنجانی به عنوان یکی از عناصر فعال در مبارزات قبل از انقلاب و از پایه های حکومت در بعد از انقلاب را به عنوان سوال محوری مطرح می نماییم. پس از بررسی می بینیم که وی  معتقد به کارهای تشکیلاتی و مدنی، و تحزب بوده و از  موسسین جامعه روحانیت  مبارز و حزب جمهوری اسلامی و حزب کارگزاران سازندگی می باشد. او امکان تحقق تحزب را تابع شرایط سیاسی  و درک جامعه میدانست و مشوق نظام نوین حزبی در ایران بود.