شهرام یوسفی خانقاه - دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء
اصغر تراهی - دانشگاه خوارزمی
حسین ارزانی - دانشگاه تهران

 استفاده اصلی از مراتع ایران به صورت چرای دام و دام غالب در مراتع، گوسفند است. چرای گوسفند در شیب های بالای ۶۰ درصد به علت صرف انرژی زیاد برای عمل چرا، ضمن آنکه عملکرد دام را کاهش می دهد، خطر ایجاد فرسایش را نیز بالا می برد. چرای گوسفند در نقاطی که بیش از پنج کیلومتر از منابع آب فاصله دارند، به علت طولانی شدن مسیر راهپیمایی باعث کاهش عملکرد می شود. پراکنش منابع آبی در مرتع، از عوامل موثر در تعیین شایستگی مرتع به شمار می رود که بر پراکنش دام نیز تاثیر می گذارد. ازاین رو لازم است در هر منطقه شایستگی منابع آب مرتع برای دام مشخص شود. در پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل داده ها در ساختار رستری و به وسیله نرم افزار ILWIS انجام شد. منطقه مورد مطالعه در تحقیق با وسعت ۳۷۹۷۷ هکتار در طالقان (استان البرز) واقع شده است. مدل منابع آب از سه زیرمدل فاصله از منابع آب، کمیت منابع آب و کیفیت منابع آب تشکیل شده است. نتایج نشان دادند که براساس مدل شایستگی منابع آب، ۱۹۹۸۹ هکتار از مراتع منطقه در طبقه شایستگی خوب (S۱) ، ۱۲۲۹ هکتار در طبقه شایستگی متوسط (S۲) و ۴۳۳۸ هکتار در طبقه شایستگی غیرقابل استفاده (N) قرار گرفتند و هیچ قسمتی از مرتع در طبقه شایستگی کم (S۳) واقع نشد. شیب، مهم ترین عامل محدودکننده شایستگی مرتع برای چرای گوسفند در منطقه مطالعه شده شناخته شد. پیشنهاد می شود در ارائه راه حل های مدیریتی برای احیا و اصلاح مراتع، به عوامل محدودکننده و کاهش دهنده شایستگی منابع آب مرتع توجه شود و عملیات اصلاحی برای رفع عوامل کاهش دهنده شایستگی مرتع صورت گیرد.  کلید واژه ها: مرتع، منابع آب، گوسفند، سامانه های اطلاعات جغرافیایی